Κατά τη διάρκεια του 3ου φεστιβάλ “Strong me” το τριήμερο 17-18-19 Μαίου, ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός Γίνε Άνθρωπος παράλληλα με άλλες δράσεις διεξήγαγε και μια σύντομη έρευνα. Σκοπός της έρευνας ήταν να διερευνηθούν οι τάσεις και οι αντιλήψεις ατόμων που λαμβάνουν μέρος σε παρόμοια φεστιβάλ, σχετικά με τις αντιλήψεις καθώς και την κατανόηση της έμφυλης βίας. Η έρευνα, ενώ διέθετε μερικώς ακαδημαϊκό χαρακτήρα, δημιουργήθηκε στα πλαίσια του φεστιβάλ ως μια διαδραστική δραστηριότητα που μπορούσε να προβληματίσει μα και να μας προσφέρει κάποια στοιχεία που είναι ενδιαφέρον να συζητηθούν.
Δημογραφικά χαρακτηριστικά
Το βιολογικό φύλο καθώς και η ηλικία των συμμετεχόντων διερευνήθηκαν διότι είναι βασικά δημογραφικά στοιχεία που παρουσιάζουν μια γενική εικόνα για τον πληθυσμό από τον οποίο συλλέχθηκε το δείγμα. Στην έρευνα συμμετείχαν 60 άτομα, στην πλειοψηφία τους γυναίκες (48) με ποσοστό 80% ενώ οι άντρες αποτέλεσαν τη μειοψηφία (12) με ποσοστό 20%. Υπήρξε εκπροσώπηση από όλες τις ηλικιακές ομάδες. Η μεγαλύτερη εκπροσώπηση προήλθε από ηλικίες 26 έως 35, που αφορά το 36,7% του δείγματος, ενώ μικρότερη παρουσία είχαν τα άτομα από 55 ετών και άνω, που συντέλεσαν μόλις στο 5% του δείγματος. Τα παραπάνω δημογραφικά ίσως μας παρουσιάζουν μια κατεύθυνση για το πώς μπορεί να έχουν διανεμηθεί οι απαντήσεις των συμμετεχόντων. Είναι σημαντικό να αναφερθεί πως το μεγαλύτερο ποσοστό απαντήσεων προήλθε από νέες γυναίκες οπότε είναι αρκετά πιθανό να συναντήσουμε θετικά αποτελέσματα με θετικές αντιλήψεις και καλή κατανόηση της έμφυλης βίας σαν κοινωνικό πρόβλημα.
Ερώτηση 1: Η έμφυλη βία μπορεί να επηρεάσει άτομα από κάθε φύλο, ηλικία και κοινωνικό στρώμα.
Η πρώτη ερώτηση αφορούσε την έμφυλη βία καθώς και το αν αυτή μπορεί να επηρεάσει άτομα από κάθε φύλο, ηλικία και κοινωνικό στρώμα. Οι 59 από τους 60 συμμετέχοντες απάντησαν θετικά. Αυτή η πλειοψηφία είναι αρκετά ενθαρρυντική και παρουσιάζει την κατανόηση των συμμετεχόντων σχετικά με τη θυματοποίση στο κομμάτι της έμφυλης βίας. Είναι σημαντικό να αναφερθεί πως όντως η έμφυλη βία ως φαινόμενο μπορεί να προέλθει και να πλήξει άτομα από κάθε φύλο ηλικία και κοινωνικό στρώμα.
Ερώτηση 2: Θεωρείτε πως υπάρχει μεγαλύτερη περίπτωση θυματοποίησης λόγω του φύλου σας;
Στη συνέχεια, η ερώτηση σχετικά με τη θυματοποίηση λόγω του φύλου μας επέτρεψε να παρατηρήσουμε πως η πλειοψηφία των γυναικών θεωρούν πιο πιθανή τη θυματοποίηση λόγω του φύλου τους. Αυτό υποστηρίζεται από προηγούμενη βιβλιογραφία που θέλει τις γυναίκες να έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να υπάρξουν θύματα έμφυλης βίας (Cusack & Cook, 2013). Από την άλλη πλευρά, η πλειοψηφία των ανδρών δήλωσε πως το φύλο τους δεν αποτελεί επιβαρυντικό παράγοντα ο οποίος συμβάλει στη θυματοποίηση τους από έμφυλη βία. Ωστόσο είναι σημαντικό να λάβουμε υπόψιν το σκοτεινό αριθμό της έμφυλης βίας καθώς και να αναγνωρίσουμε πως ο φόβος στιγματισμού μπορεί να δράσει ως παράγοντας που θα αποτρέψει έναν άντρα θύμα να εκφραστεί και να ζητήσει βοήθεια μετά από κάποιο περιστατικό έμφυλης βίας.
Ερώτηση 3: Από ποια ηλικία και μετά θεωρείτε πως είναι σωστό να μιλάμε στα παιδιά για την έμφυλη βία;
Στη συνέχεια η ερώτηση αφορούσε την ηλικία κατά την οποία πρέπει να μιλάμε στα παιδιά για την έμφυλη βία. Η πλειοψηφία (56,7%) απάντησαν πως η ηλικά μεταξύ 4-6 ετών είναι η ιδανική με το 30% να επιλέγει την ηλικιακή ομάδα 7 έως 9 και το 10% να υποστηρίζει πως η ιδανική ηλικία είναι από 10 έως 12 ετών. Τέλος το 3,3% απάντησε πως ιδανική ηλικία θεωρείται η ηλικία των 16 έτη και άνω. Η αντίληψη πως πρέπει να εξηγούμε τέτοια περίπλοκα ζητήματα από μικρή ηλικία δεν θεωρείται λανθασμένη. Ωστόσο, όσο μικρότερα είναι τα παιδιά τόσο πιο απλουστευμένη πρέπει να γίνεται η επεξήγηση αυτών των φαινομένων. Ωστόσο, ακόμη και από την ηλικία των τεσσάρων ετών τα παιδιά μπορούν να ξεκινήσουν να διδάσκονται βασικές έννοιες σχετικά με την αμοιβαία κατανόηση και τον σεβασμό που σταδιακά θα οδηγήσουν στη συζήτηση σχετικά με την έμφυλη βία.
–Οι ερωτήσεις 4,5 και 6 μας επέτρεψαν να καταλάβουμε την αντίληψη και τις γνώσεις των συμμετεχόντων σχετικά με την αναγνώριση, βοήθεια και πρόληψη περιστατικών έμφυλης βίας–
Ερώτηση 4: Τί σημάδια μπορούμε να αναγνωρίσουμε σε ένα άτομο – θύμα έμφυλης βίας;
Η πλειοψηφία των συμμετεχόντων αναγνώρισε όλα τα σημάδια που μπορεί να φέρει ένα άτομο-θύμα, με το μεγαλύτερο ποσοστό εξ αυτών να συμφωνεί πως τα σημάδια σωματικής κακοποίησης ίσως να είναι τα πιο ενδεικτικά. Ωστόσο είναι σημαντικό να θυμόμαστε πάντα πως η κακοποίηση μπορεί να μην είναι εμφανής. Μερικοί συμμετέχοντες επέλεξαν ως σημάδια έμφυλης βίας την έντονη κοινωνική ζωή και την επιθυμία για νέες εμπειρίες. Ενώ συνήθως τέτοιες συμπεριφορές δεν θεωρούνται πιθανές από άτομα που βιώνουν τέτοιες καταστάσεις, οι οικείοι του κάθε ατόμου θα πρέπει να είναι προσεκτικοί έτσι ώστε να αναγνωρίσουν μια απότομη αλλαγή στη συμπεριφορά του ατόμου- θύματος έμφυλης βίας, η οποία μπορεί να είναι αποτέλεσμα κάποιας κακοποιητικής συμπεριφοράς.
Ερώτηση 5: Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε ένα άτομο που υποπτευόμαστε πως είναι θύμα έμφυλης βίας;
Σε αυτή την ερώτηση η πλειοψηφία θεώρησε πως είναι σημαντική η δημιουργία ενός προστατευτικού περιβάλλοντος για το θύμα έτσι ώστε να μπορέσει να εκφράσει τις σκέψεις και τους φόβους του. Πολλές φορές το να απευθυνθούμε στο θύμα ή το να σύγκρουστούμε με τον θύτη ίσως φέρουν διαφορετικά αποτελέσματα από τα επιθυμητά. Είναι πιθανόν το θύμα να μην αισθάνεται άνετα και να είναι ανέτοιμο να εκφραστεί. Επίσης, η άμεση αντιμετώπιση και επίρριψη κατηγοριών στο θύτη ίσως επιφέρουν νέες συγκρούσεις και αυξήσουν την πιθανότητα βίαιων περιστατικών προς το θύμα. Τέλος, μερικοί συμμετέχοντες απάντησαν πως οι αρμόδιες αρχές μπορούν να βοηθήσουν, ωστόσο αυτό θα πρέπει να συμβαίνει εφόσον το θύμα θέλει να μιλήσει και νιώθει έτοιμο να απομακρυνθεί από την κακοποιητική κατάσταση. Η τρίτη απάντηση που χαρακτηριστικά ανέφερε πως «δεν είναι δουλεία μας να βοηθήσουμε» δεν επιλέχθηκε από κανέναν συμμετέχοντα κάτι που μας δείχνει πως οι άνθρωποι που παρακολουθούν και παίρνουν μέρος σε τέτοια φεστιβάλ είναι πιθανό να μη μείνουν απλοί παρατηρητές σε ένα τέτοιο φαινόμενο και να προσπαθήσουν να απομακρύνουν το θύμα από μια κακοποιητική κατάσταση.
Ερώτηση 6: Πώς μπορούμε να ευαισθητοποιήσουμε τους οικείους μας σχετικά με το φαινόμενο της έμφυλης βίας;
Η ευαισθητοποίηση του γενικού πληθυσμού και η ανάπτυξη ενσυναίσθησης είναι σημαντικά και πρωταρχικά στοιχεία για την περαιτέρω εκπαίδευση σχετικά με θέματα έμφυλης βίας. Μπορεί να γίνει με όλους τους παρακάτω τρόπους που αναφέρονται και επιλέχθηκαν από τους συμμετέχοντες. Είναι και πάλι ενθαρρυντικό πως οι συμμετέχοντες δεν επέλεξαν την τελευταία απάντηση, καθώς η γνώση όταν συνοδεύεται από ένα άτομο με ενσυναίσθηση είναι πιθανό να γίνει πιο εύκολα αποδεκτή. Επίσης ο ρόλος του παρατηρητή φαίνεται και πάλι να μην απαντάται στον πληθυσμό που μελετήσαμε, αποδεικνύοντας πως η ευαισθητοποίηση ενός ατόμου σε τέτοια ζητήματα και ο διαμοιρασμός της γνώσης μπορούν να βοηθήσει πρακτικά τα θύματα.
Ερώτηση 7: Θεωρείτε πως υπάρχουν επαρκείς νόμοι στη χώρα σας για την καταπολέμηση της έμφυλης βίας;
Στη συγκεκριμένη ερώτηση οι συμμετέχοντες φάνηκε να συμφωνούν, με το 91,7% να δηλώνει πως οι νόμοι για την καταπολέμηση της έμφυλης βίας είναι ανεπαρκείς. Αυτό το ποσοστό ωστόσο δεν θα έπρεπε να μας εντυπωσιάζει, καθώς οι συζητήσεις γύρω από την ανεπάρκεια των νόμων σχετικά με την καταπολέμηση της έμφυλης βίας είναι συνεχόμενες. Ωστόσο, από το 2019 έχει θεσπιστεί ο νόμος 4604/2019 «Προώθηση της ουσιαστικής ισότητας των φύλων, πρόληψη και καταπολέμηση της έμφυλης βίας» (Νόμος 4604/2019-ΦΕΚ Α 50/26.03.2019, 2019). Αυτός ο νόμος αποτελεί το πρώτο αυτοτελές νομικό πλαίσιο που αφορά την ισότητα των φύλων καθώς και την εξάλειψη των διακρίσεων φύλου αλλά και πιο συγκεκριμένα την πρόληψη και την καταπολέμηση κάθε μορφής βίας κατά των γυναικών. Είναι σημαντικό να αναφερθεί πως ο πρώτος νόμος που αυτοτελώς αναφέρεται σε κομμάτια έμφυλης βίας ισχύει μόλις από το 2019 και ίσως η λειτουργία του έως και σήμερα να μην είναι όσο αποτελεσματική και επαρκής θα έπρεπε.
Ερώτηση 8: Έχετε παρατηρήσει θετικές αλλαγές στη στάση της κοινωνίας απέναντι στην έμφυλη βία τα τελευταία χρόνια;
Αν και στην παραπάνω ερώτηση οι συμμετέχοντες φάνηκαν δύσπιστοι ως προς τους νόμους της χώρας μας, στη συγκεκριμένη ερώτηση το 71.7% απάντησε πως έχει παρατηρήσει θετικές αλλαγές στη στάση της κοινωνίας απέναντι στην έμφυλη βία. Αυτό μπορεί να είναι αποτέλεσμα του κινήματος #MeToo που έκανε τα τελευταία χρόνια την εμφάνισή του στη χώρα μας και άνοιξε το διάλογο σχετικά με τις έμφυλες διακρίσεις, την έμφυλη βία καθώς και τα μεγάλα ποσοστά θυματοποίησης των γυναικών (Chroni & Kavoura, 2022). Θα ήταν ενδιαφέρον να διερευνηθεί μελλοντικά ποιες θετικές αλλαγές έχουν παρατηρηθεί από το γενικό πληθυσμό, καθώς και πως αυτές μπορούν να αποτελέσουν μέρος μιας ευρύτερης αλλαγής που θα επιφέρει αποτελεσματική αντιμετώπιση των περιστατικών έμφυλης βίας στη χώρα μας.
Ερώτηση 9: Πιστεύετε πως είναι αναγκαία η επιβολή αυστηρότερων κυρώσεων για τους δράστες της έμφυλης βίας;
Το 95% των συμμετεχόντων θεωρεί πως η επιβολή αυστηρότερων κυρώσεων για τους δράστες είναι αναγκαία. Ωστόσο, είναι εύλογο να αναρωτηθεί κανείς αν η επιβολή αυστηρότερων κυρώσεων θα μείωνε όντως τα περιστατικά έμφυλης βίας, καθώς έρευνες έχουν δείξει πως η αυτηροποίηση των ποινών συχνά επιφέρει αντίθετα από τα επιθυμητά αποτελέσματα (Brown, 2020). Σημαντικό θα ήταν το κράτος αλλά και φορείς που ασχολούνται με τα ζητήματα αυτά να δημιουργήσουν προγράμματα ενημέρωσης για την πρόληψη τέτοιων περιστατικών. Η συζήτηση των έμφυλων διακρίσεων, της έμφυλης βίας και της ταυτότητας φύλου από μικρή ηλικία, στην οικογένεια αλλά και στο σχολικό περιβάλλον θα μπορούσαν να δράσουν θετικά μειώνοντας στο μέλλον τα περιστατικά έμφυλης βίας.
Ερώτηση 10: Πιστεύετε πως δράσεις και οργανισμοί που ασχολούνται με το φαινόμενο της έμφυλης βίας μπορούν να συντελέσουν θετικά στην αναγνώριση του προβλήματος και την εκπαίδευση των πολιτών;
Στη συγκεκριμένη ερώτηση παρατηρήθηκε και πάλι πως η πλειοψηφία (96,7%) θεωρεί πως οι δράσεις και οι οργανισμοί που ασχολούνται με θέματα έμφυλης βίας μπορούν να συντελέσουν θετικά στην αναγνώριση του προβλήματος στη χώρα μας. Γενικά θεωρείται σημαντική η συνδρομή οργανισμών στο διάλογο γύρω από κοινωνικά ζητήματα που μας αφορούν όλους. Δράσεις όπως καμπάνιες, φεστιβάλ, συνέδρια, ομιλίες και εκπαιδεύσεις σχετικά με τέτοιου είδους ζητήματα μπορούν να βοηθήσουν και τους ενήλικες αλλά και τα παιδιά να αναγνωρίσουν αυτό το κοινωνικό πρόβλημα και να προσπαθήσουν να το εξαλείψουν ως ενεργά μέλη της κοινωνίας μας.
Τέλος, η σύντομη αυτή έρευνα μας έδωσε μια καλή ευκαιρία να μελετήσουμε ένα μικρό κομμάτι του πληθυσμού που πήρε μέρος ή παρακολούθησε το 3ο Φεστιβάλ του “Strong me” και εθελοντικά απάντησε στις παραπάνω ερωτήσεις. Τα ευρήματα αυτής της σύντομης έρευνας του Γίνε Άνθρωπος είναι σημαντικά και έχουν ενδιαφέρον, καθώς μας επέτρεψαν να γίνουμε μέρος του διαλόγου με έναν ξεχωριστό και δια δραστικό τρόπο. Εξερευνώντας τις αντιλήψεις και την κατανόηση της έμφυλης βίας αναγνωρίσαμε μερικές ενότητες στις οποίες θα μπορούσαμε να επικεντρωθούμε μελλοντικά με σκοπό να δημιουργήσουμε νέο εκπαιδευτικό υλικό σχετικά με την έμφυλη βία στη χώρα μας.
Ελένη Φουντωτού
Latest posts by Ελένη Φουντωτού (see all)
- Σκάνδαλο με Μείωση Ποινής Γυναικοκτόνου: Η Σιωπή των ΜΜΕ και οι Επικίνδυνες Συνέπειες για την Κοινωνία - 21/10/2024
- Γίνε Άνθρωπος & Metamorphosis Center συνεργάζονται για την υποστήριξη γυναικών θυμάτων βίας. - 01/10/2024
- Το 1ο Διαδραστικό Συνέδριο με Επίκεντρο τις Ανθρώπινες Σχέσεις και τον Ψυχισμό των Ανθρώπων “I ΑΜ #NOT Α DOLL CONFERENCE” 29/09 στην Ναύπακτο | Step into my shoes and give me voice - 17/09/2024