Η Ηθική Παρενόχληση ως μέρος της ζωής μας

Η ηθική παρενόχληση είναι η υπόγεια ψυχολογική βία που ασκείται συστηματικά με διάφορες μορφές και σκοπός είναι η ταπείνωση, η απομόνωση και η απομάκρυνση ενός ατόμου από ένα χώρο, συνθήκη ή την εργασία του. Αποτέλεσμα είναι η προσβολή της ηθικής υπόστασης, της αξιοπρέπειας και της προσωπικότητας του θύματος. Το φαινόμενο αυτό είναι συχνό σε ένα χώρο εργασίας αλλά τα τελευταία χρόνια έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις στις διαπροσωπικές μας σχέσεις αλλά και στο διαδίκτυο και αυτό οφείλεται στο ανώνυμο πρόσωπο του διαδικτύου αλλά και η δυσκολία παρέμβασης σε ένα τέτοιο γεγονός.

Στα αγγλικά η ηθική παρενόχληση ονομάζεται mobbing και ο όρος προέρχεται από την λέξη mob που σημαίνει επιτίθεμαι, περικυκλώνω, ενοχλώ και αναφέρεται κυρίως στο φαινόμενο που συναντάμε σε ένα εργασιακό περιβάλλον δηλαδή η ψυχολογική επίθεση που δέχονται οι εργαζόμενοι που για διάφορους λόγους είναι ανεπιθύμητοι από τους ιεραρχικά ανώτερους ή τους συναδέλφους τους. Ο όρος αυτός δεν είναι καινούριος. Ο όρος χρησιμοποιήθηκε το 1800 από τους Βρετανούς βιολόγους, στη περιγραφή της επιθετικής συμπεριφοράς κατά την πτήση, ορισμένων ειδών αποδημητικών πουλιών. Το 1900, ο ηθολόγος Konrad Lorenz το χρησιμοποιεί για να ερμηνεύσει την εχθρική συμπεριφορά της πλειοψηφίας της αγέλης, έναντι των αδύναμων ζώων της ίδιας ράτσας. Ο ψυχολόγος Heinz Leyman είναι ο πρώτος, που στη δεκαετία του ’80, αποδίδει τον όρο στην ανθρώπινη κοινωνία, περιγράφοντας το σύνολο των αρνητικών επιδράσεων στην υγεία, από την ηθική παρενόχληση στους εργασιακούς χώρους, ως «σύνδρομο mobbing». Σύμφωνα με τη ψυχίατρο Marie France Hirigoyen, ο «δράστης» είναι μια προσωπικότητα που ικανοποιείται «πληγώνοντας» τους συνανθρώπους του και αναπτύσσει την αυτοεκτίμησή του, μεταφέροντας στους άλλους τον «πόνο» που αδυνατεί να αισθανθεί, αλλά και τις εσωτερικές του αντιθέσεις που αρνείται να επεξεργαστεί.

Τα θύματα είναι συχνά ιδιαίτερα ικανά και έντιμα άτομα, που διαφέρουν από το μέσο όρο και δεν είναι επιρρεπή στη χειραγώγηση. Έτσι δημιουργούν φθόνο και θυμό στο θύτη. Επειδή όμως μπορεί να είναι εσωστρεφείς, ή όχι τόσο δικτυωμένοι, αδυνατούν να υπερασπιστούν αποτελεσματικά τον εαυτό τους. Συνήθως μάλιστα έχουν πρόσφατες προσωπικές δυσκολίες  και ο θύτης εκμεταλλεύεται αυτή τους την ευαλωτότητα. Η συμπεριφορά του θύτη βασίζεται σε φθόνο, προκατάληψη, επιθυμία ελέγχου και κυριαρχίας, ανάγκη για εξουσία κι επιβεβαίωση και βαθύτερη ανασφάλεια και ανεπάρκεια. Είναι αυθαίρετη, υπερβολική ή παράλογη, αντιδεοντολογική αλλά συγκαλυμμένη , κλιμακούμενη και χαρακτηρίζεται από πλήρη αντιστροφή της ευθύνης και διαστρέβλωση της πραγματικότητας.

Τα τελευταία χρόνια αυτό το φαινόμενο έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις και δυστυχώς δεν λείπει από την καθημερινότητα μας που πλέον ορίζεται ξεχωριστά από άλλες μορφές βίας ή κακοποίησης. Οι ορισμοί που προσπάθησαν να δώσουν επιστήμονες ανά τον κόσμο για την ηθική παρενόχληση διαφέρουν μεταξύ τους και αυτό οφείλεται στο διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο. Η κοινή πορεία είναι πως εκδηλώνεται. Μάλιστα αυτές οι διαστροφικές ενέργειες πίσω από μια ηθική παρενόχληση είναι τόσο συνηθισμένες και καθημερινές που μπορεί να τις θεωρήσουμε και αναμενόμενες ή να τις ορίσουμε ως κανόνα (για παράδειγμα μπορεί να θεωρούμε δεδομένο ότι ο ανώτερος μας στην δουλεία θα μας υποβιβάζει και θα μας απομονώνει εξαιτίας της ιεραρχικής του θέσης). Όπως αναφέρει και η Hirigoyen η αρχή γίνεται με μια απλή έλλειψη σεβασμού, ένα ψέμα ή μια εκμετάλλευση. Όλα αυτά θεωρούνται ανυπόφορα μόνο όταν μας ζημιώσουν άμεσα. Αργότερα, εφόσον η κοινωνική ομάδα στην οποία εφαρμόζονται οι συγκεκριμένες συμπεριφορές δεν αντιδρά, οι συμπεριφορές μετατρέπονται σταδιακά σε αποδεδειγμένα διαστροφικές, με σοβαρές επιπτώσεις για την ψυχική υγεία των θυμάτων. Επειδή φοβούνται ότι κανείς δε θα τα ακούσει, τα θύματα σιωπούν και υποφέρουν καρτερικά. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να κάνει τον θύτη να νιώθει κυρίαρχος της σχέσης και ότι μπορεί να χειραγωγεί το θύμα με ιδιαίτερο τρόπο.

Βέβαια αυτές οι χειριστικές συμπεριφορές δεν υπάρχουν μόνο σε μία εργασιακή σχέση αλλά και σε μια συντροφική σχέση. Ο ένας λοιπόν προσπαθεί να διατηρήσει την εξουσία στα χέρια του και ασκεί ψυχολογική βία. Η ψυχολογική βία όμως είναι μόνο η αρχή και δε νοείται φυσική βία χωρίς ψυχολογική κακοποίηση.

Οι διαστάσεις της ηθικής παρενόχλησης μπορεί να είναι μεγάλες. Και επειδή ζούμε σε μια κοινωνία που προσπαθούμε όλα να τα κάνουμε στα μάτια μας φυσιολογικά και να τα δικαιολογήσουμε με το “έτσι είναι” ήρθε η ώρα να αποκλείσουμε από την ζωή μας αυτό που μας πονάει και λυγίζει τον εαυτό μας. Δεν είναι φυσιολογικό ο ανώτερος σε μία δουλειά να σας υποβιβάζει και να δημιουργεί δυσάρεστο κλίμα όπως δεν είναι φυσιολογικό αυτό να συμβαίνει και στο σπίτι κάποιου από τον άνθρωπο που έχει επιλέξει να προχωράει στη ζωή , από τον σύντροφο του. Κάθε άτομο έχει δικαίωμα σε ίση μεταχείριση, σεβασμό της προσωπικότητας και την προστασία της ψυχοσωματικής υγείας. Αν βιώνετε ηθική παρενόχληση αναγνωρίστε τη και μην ενοχοποιείτε τον εαυτό σας. Δεν φταίτε εσείς αλλά ο θύτης, του οποίου τα προβλήματα στην προσωπικότητα και στη ζωή του έχουν φανεί και τόλμησε να επηρεάσει με τόσο βάναυσο τρόπο ένα από τα πιο πολύτιμα πράγματα που έχετε, την προσωπικότητα και την ψυχική σας υγεία. Ενδυναμώστε την αυτοπεποίθηση σας και βάλτε στη ζωή σας ανθρώπους που ξέρουν να σέβονται!

Πηγές:

psychology.gr