Γράφει η Αναστοπούλου Φιλίππα,Κλινική Ψυχολόγος
Η κακοποίηση στις σχέσεις είναι ένα σοβαρό ζήτημα που επηρεάζει χιλιάδες ανθρώπους παγκοσμίως. Όταν ένας ή και οι δύο σύντροφοι είναι χρήστες ουσιών, η κατάσταση γίνεται ακόμη πιο περίπλοκη και επικίνδυνη. Αυτό το άρθρο εξετάζει τις διαστάσεις της κακοποίησης στις σχέσεις με χρήστες ουσιών, τις αιτίες που την προκαλούν και προτείνει τρόπους αντιμετώπισης και υποστήριξης.
Οι Διαστάσεις της Κακοποίησης
Η κακοποίηση σε σχέσεις όπου υπάρχει χρήση ουσιών μπορεί να εκδηλωθεί με πολλούς τρόπους, προκαλώντας σοβαρές και πολυεπίπεδες συνέπειες στους εμπλεκόμενους. Ας εξετάσουμε τους κύριους τρόπους εκδήλωσης της κακοποίησης:
Σωματική Κακοποίηση:
Βία: Η φυσική βία, όπως χτυπήματα, κλοτσιές και άλλες μορφές σωματικής επίθεσης, είναι ένας από τους πιο εμφανείς τρόπους εκδήλωσης της κακοποίησης. Οι χρήστες ουσιών μπορεί να χάνουν τον έλεγχο της συμπεριφοράς τους και να γίνονται επικίνδυνοι για τον σύντροφό τους.
Απειλές Βίας: Οι απειλές για σωματική βία είναι επίσης κοινές και δημιουργούν κλίμα φόβου και ανασφάλειας στο θύμα.
Λεκτική Κακοποίηση:
Υβριστικά Σχόλια: Η χρήση προσβλητικών και απαξιωτικών εκφράσεων προς τον σύντροφο μπορεί να προκαλέσει σοβαρή ψυχική βλάβη. Οι συστηματικές ύβρεις και η υποτίμηση καταστρέφουν την αυτοεκτίμηση του θύματος.
Απειλές: Οι απειλές για βία, απώλεια της σχέσης ή εκδίκηση δημιουργούν ένα περιβάλλον συνεχούς άγχους και φόβου.
Συναισθηματική Κακοποίηση:
Χειραγώγηση: Οι χρήστες ουσιών μπορεί να χρησιμοποιούν συναισθηματική χειραγώγηση για να ελέγχουν τον σύντροφό τους, όπως προκαλώντας ενοχές ή εκφοβισμό.
Απομόνωση: Οι κακοποιητές συχνά απομονώνουν το θύμα από φίλους και οικογένεια, μειώνοντας την εξωτερική υποστήριξη και ενισχύοντας τον έλεγχο που ασκούν πάνω του.
Ανασφάλεια: Η συνεχής δημιουργία συναισθημάτων ανασφάλειας και αβεβαιότητας υποσκάπτει την ψυχική υγεία του θύματος.
Οικονομική Κακοποίηση:
Έλεγχος των Οικονομικών: Ο κακοποιητής μπορεί να αναλαμβάνει πλήρως τον έλεγχο των οικονομικών του θύματος, αφαιρώντας του κάθε οικονομική ανεξαρτησία.
Κλοπή Χρημάτων: Η ανάγκη για αγορά ουσιών συχνά οδηγεί τον χρήστη σε κλοπή χρημάτων από τον σύντροφό του, δημιουργώντας οικονομικά προβλήματα και χρέη.
Πρόκληση Οικονομικής Ασφυξίας: Ο κακοποιητής μπορεί να περιορίσει ή να καταχραστεί τα οικονομικά μέσα του θύματος, εμποδίζοντας τη δυνατότητα του να φύγει από τη σχέση.
Σεξουαλική Κακοποίηση:
Αναγκαστική Σεξουαλική Επαφή: Ο χρήστης ουσιών μπορεί να εξαναγκάζει τον σύντροφό του σε σεξουαλική επαφή χωρίς τη συναίνεση του θύματος, προκαλώντας σοβαρή σωματική και ψυχική βλάβη.
Σεξουαλική Εκμετάλλευση: Οι κακοποιητές μπορεί να εκμεταλλεύονται σεξουαλικά το θύμα για να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες ή για οικονομικό όφελος.
Η κακοποίηση στις σχέσεις με χρήστες ουσιών είναι μια πραγματικότητα που απαιτεί άμεση και πολυεπίπεδη παρέμβαση. Η κατανόηση των διαστάσεων της κακοποίησης είναι το πρώτο βήμα προς την αντιμετώπιση και την προστασία των θυμάτων.
Η χρήση ουσιών μπορεί να αλλάξει δραματικά τη συμπεριφορά του χρήστη, αυξάνοντας την επιθετικότητα και μειώνοντας τις αναστολές. Αυτές οι αλλαγές στη συμπεριφορά μπορούν να οδηγήσουν σε πιο βίαιες και επιθετικές συμπεριφορές προς τον σύντροφο.
Αυξημένη Επιθετικότητα
Χημικές Αλλαγές στον Εγκέφαλο: Οι ουσίες, όπως τα ναρκωτικά και το αλκοόλ, επιδρούν στον εγκέφαλο, επηρεάζοντας τα επίπεδα των νευροδιαβιβαστών, όπως η ντοπαμίνη και η σεροτονίνη. Αυτές οι αλλαγές μπορούν να αυξήσουν την επιθετικότητα και την εχθρότητα. Οι ουσίες μπορεί να προκαλέσουν υπερδιέγερση του κεντρικού νευρικού συστήματος, οδηγώντας σε εκρήξεις θυμού και βίας.
Απώλεια Αυτοελέγχου: Η χρήση ουσιών μειώνει την ικανότητα του ατόμου να ελέγχει τις παρορμήσεις του. Οι χρήστες μπορεί να αντιδρούν υπερβολικά σε μικρές προκλήσεις ή διαφωνίες. Η μειωμένη ικανότητα λογικής σκέψης και αυτοσυγκράτησης αυξάνει την πιθανότητα βίαιων ξεσπασμάτων.
Μειωμένες Αναστολές
Αλλοίωση της Κρίσης: Οι ουσίες επηρεάζουν την ικανότητα του ατόμου να σκέφτεται καθαρά και να παίρνει ορθές αποφάσεις. Η αλλοίωση της κρίσης μπορεί να οδηγήσει σε πράξεις που υπό κανονικές συνθήκες θα απέφευγε. Οι χρήστες ουσιών μπορεί να μην αντιλαμβάνονται τη σοβαρότητα των πράξεών τους ή τις συνέπειες της βίας προς τον σύντροφο.
Μείωση Ενσυναίσθησης: Η χρήση ουσιών μπορεί να μειώσει την ενσυναίσθηση, κάνοντας τον χρήστη λιγότερο ικανό να κατανοήσει ή να νιώσει τις συναισθηματικές και σωματικές επιπτώσεις των πράξεών του στον σύντροφό του. Η έλλειψη ενσυναίσθησης μπορεί να επιδεινώσει τις βίαιες συμπεριφορές, καθώς ο χρήστης δεν συνειδητοποιεί ή δεν ενδιαφέρεται για τον πόνο που προκαλεί.
Κοινωνικές και Ψυχολογικές Παράμετροι
Στρες και Πίεση: Οι χρήστες ουσιών συχνά αντιμετωπίζουν αυξημένα επίπεδα στρες λόγω της ανάγκης τους για την ουσία, των οικονομικών προβλημάτων, και της κοινωνικής απομόνωσης. Αυτό το στρες μπορεί να εκδηλωθεί ως επιθετικότητα προς τον σύντροφο. Η συνεχής πίεση για την εξεύρεση πόρων για αγορά ουσιών μπορεί να δημιουργήσει εντάσεις στη σχέση, αυξάνοντας τη συχνότητα και την ένταση των βίαιων περιστατικών.
Αίσθημα Απώλειας Ελέγχου: Οι χρήστες ουσιών μπορεί να νιώθουν ότι χάνουν τον έλεγχο της ζωής τους, κάτι που μπορεί να τους κάνει να προσπαθούν να ελέγξουν τον σύντροφό τους μέσω βίας και εκφοβισμού. Η ανάγκη για επιβολή ελέγχου μπορεί να εκδηλωθεί ως καταπιεστική και καταστροφική συμπεριφορά.
Η αλλαγή στη συμπεριφορά των χρηστών ουσιών, λόγω της αυξημένης επιθετικότητας και των μειωμένων αναστολών, αποτελεί έναν από τους κύριους μηχανισμούς μέσω των οποίων δημιουργείται η κακοποίηση στις σχέσεις. Η κατανόηση αυτών των μηχανισμών είναι κρίσιμη για την αντιμετώπιση και την πρόληψη της βίας στις σχέσεις. Η υποστήριξη από επαγγελματίες υγείας και η συμμετοχή σε προγράμματα απεξάρτησης μπορούν να βοηθήσουν στην αλλαγή της καταστροφικής συμπεριφοράς και στην αποκατάσταση της υγείας και της ασφάλειας των εμπλεκόμενων.
Πηγές:
https://www.samhsa.gov/find-help/disaster-distress-helpline/mental-health-effects
https://www.drugabuse.gov/drug-topics/commonly-used-drugs-charts