O φαύλος κύκλος της βίας

Γράφει η Ελένη Παπανδρέου

Ο άνθρωπος δεν είναι δυνατόν να γεννηθεί ούτε ως θύμα, αλλά ούτε και ως θύτης. Στις περιπτώσεις που ένας άνθρωπος δεχτεί βία και κακοποίηση, τότε κάλλιστα μπορεί και ο ίδιος να μετατραπεί σε θύτης, ανταποδίδοντας την βία που έχει δεχτεί και διαιωνίζοντας το φαινόμενο αυτό. 

Τα θύματα που έχουν υποστεί βία, σεξουαλική παρενόχληση ή βιασμό εμφανίζουν μία  συγκεκριμένη ψυχοπαθολογία. Πιο συγκεκριμένα, η σεξουαλική κακοποίηση και ο βιασμός αποτελούν μορφές έντονης κακοποίησης με αποτέλεσμα να παραβιάζεται η ατομικότητα του θύματος.  Αυτό σημαίνει ότι το άτομο επηρεάζεται τόσο σωματικά, όσο και ψυχολογικά. Όταν ένας άνθρωπος γίνεται θύμα κακοποίησης και αναπτύσσει αυτή τη ψυχοπαθολογία, η οποία περιστρέφεται γύρω από τα συναισθήματα του, τότε ενσωματώνει αυτά τα συναισθήματα και θέλει ασυνείδητα ή συνειδητά να τα επιστρέψει προκειμένου να τα εξωτερικεύσει.

Η βία που αναπτύσσεται εντός του οικογενειακού πλαισίου εκτός από τις σωματικές επιπτώσεις στα παιδιά, τους επιφέρει και σοβαρές ψυχικές επιπτώσεις καθώς δέχονται έμμεσα τις επιδράσεις αυτών των περιστατικών. Ένα παιδί που βιώνει βία, είτε άμεσα είτε έμμεσα και θεωρείται κακοποιημένο, δεν λαμβάνει την απαραίτητη βασική ανάγκη της ασφάλειας μέσω της οποίας συνδέεται με τους άλλους ανθρώπους. 

Στις περιπτώσεις της κακοποίησης ανηλίκων υπάρχουν πολλές αναφορές παιδιών που μετατρέπονται σε θύτες και επιστρέφουν τη βία που έχουν δεχτεί σε άλλα άτομα. Ως εκ τούτου, ένα μεγάλο ποσοστό από τα παιδιά αυτά είναι παιδιά τα οποία βιώνουν ή έχουν βιώσει κακοποίηση και ενδοοικογενειακή βία. Το γεγονός αυτό μπορούμε να το παρατηρήσουμε καλύτερα μέσα από ομάδες παιδιών όπου εμφανίζουν επιθετικές και παραβατικές συμπεριφορές προς τους συνομηλίκους τους με την άσκηση βίας, bullying ή ακόμα και παρενοχλώντας τους με διάφορους τρόπους. 

Τα παιδιά αυτά στο παρελθόν έχουν γίνει τα ίδια θύματα και αναπτύσσουν μηχανισμούς, οι οποίοι τους βοηθούν να επιβιώνουν. Σε τέτοιες περιπτώσεις βιώνουν αστάθεια και εγκατάλειψη καθώς δεν υπάρχει ένα σταθερό πλαίσιο και οι άνθρωποι γύρω τους μπορεί να φύγουν και να τα εγκαταλείψουν, βιώνουν καχυποψία αφού θεωρούν ότι οι άλλοι άνθρωποι θέλουν να τα εξαπατήσουν, βιώνουν συναισθηματική στέρηση διότι εκτιμούν ότι δεν μπορεί κανείς να τα προστατεύει, βιώνουν μειονεξία και ντροπή γιατί νιώθουν ότι φταίνε οι ίδιοι για όσα συμβαίνουν και τέλος, βιώνουν κοινωνικό αποκλεισμό εφόσον δεν νιώθουν όπως τους υπόλοιπους ευτυχισμένους ανθρώπους.

Στους δυσλειτουργικούς τρόπους συμπεριφοράς που μπορεί να αναπτύξει ένα παιδί, συμπεριλαμβάνεται η αντεπίθεση, η αποφυγή και η υποταγή. Ένα σχετικό παράδειγμα για την αντεπίθεση είναι το γεγονός πως ένα παιδί μπορεί να γίνει ένας ενήλικας κακοποιητικός προς άλλους, υποτιμητικός και προσβλητικός. Στην περίπτωση της αποφυγής, το παιδί μαθαίνει να μην εμπιστεύεται κανέναν και να μη δημιουργεί στενές σχέσεις με άλλους, ενώ στην περίπτωση της υποταγής, το παιδί μαθαίνει να σχετίζεται με ανθρώπους που το κακοποιούν και το υποτιμούν και είναι πρόθυμο να κάνει τα πάντα, ώστε να μη γίνει η «τιμωρία» πιο επώδυνη.

Εν κατακλείδι, το φαινόμενο της βίας δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο που μεταφέρεται στις επόμενες γενιές, καθώς τα παιδιά, στην προσπάθεια τους να επιβιώσουν, αναπτύσσουν επαναλαμβανόμενα μοτίβα, τα οποία αναπαράγουν στην υπόλοιπη ζωή τους.

Πηγές:

https://www.kathimerini.gr/society/562153705/o-faylos-kyklos-tis-vias-ton-efivon

Berlin LJ, Appleyard K, Dodge KA. (2011) Intergenerational continuity in child maltreatment: mediating mechanisms and implications for prevention. Child Dev.