Ο μαζικός βιασμός γυναικών ως “όπλο” πολέμου

Γράφει η Στέλλα Τορομανίδου, απόφοιτη Ψυχολογίας

Σύμφωνα με το διεθνές ποινικό δίκαιο, ο όρος έγκλημα πολέμου, ο οποίος θεσπίστηκε από την Συνθήκη των Βερσαλλιών στις 28 Ιουνίου 1919, αναφέρεται στην παραβίαση των νόμων του πολέμου και περιλαμβάνει μεταξύ άλλων τη σκόπιμη δολοφονία αμάχων ή αιχμαλώτων πολέμου, τα βασανιστήρια, τη στράτευση παιδιών, τη γενοκτονία και τη σεξουαλική βία εν καιρώ πολέμου.

Τα ερευνητικά ευρήματα σχετικά με τη σεξουαλική βία κατά τη διάρκεια πολέμου, ένα φαινόμενο κακοποίησης με καταστροφικές συνέπειες  για τα θύματα, εκδηλώνουν τη φύση των ενεργειών αυτών, η οποία βασίζεται κατά κύριο λόγο στην “ψυχαγωγία” των στρατιωτών, την γενοκτονία ή την εθνοκάθαρση. Παρά το γεγονός ότι η συγκεκριμένη μορφή κακοποίησης αφορά και στα δύο φύλα, δε θα μπορούσε να αποσιωπηθεί η έμφυλη διάσταση της, καθώς ιστορικά έχει παρατηρηθεί ότι ο βιασμός γυναικών και κοριτσιών εν καιρώ πολέμου, θεωρείται “έπαθλο” σε στρατιωτικές νίκες, αποκαλύπτοντας τον πατριαρχικό χαρακτήρα του βιασμού στον πόλεμο, ο οποίος εκδηλώθηκε και μέσω της σεξουαλικής δουλείας γυναικών και κοριτσιών από στρατούς, όπως η Κίνα και η Ιαπωνία κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα της έμφυλης μορφής της σεξουαλικής κακοποίησης στον πόλεμο είναι αυτό της Γιουγκοσλαβίας το 1990 στη διάρκεια του οποίου σημειώθηκαν ακραία περιστατικά σεξουαλικής βίας, παρά τη Σύμβαση της Γενέυης η οποία όριζε ρητά την απαγόρευση του βιασμού σε περιόδους πολέμου. Η περίπτωση αυτή προκαλεί ενδιαφέρον, καθώς η σεξουαλική κακοποίηση γυναικών εκτός από “όπλο” πολέμου μεταξύ αντίπαλων δυνάμεων, εξελίχθηκε σε πολιτική, με αποτέλεσμα την καθολική καταπάτηση των δικαιωμάτων των γυναικών. Ένας από τους στόχους  ήταν και η εθνική αποδυνάμωση, μέσω της κακοποίησης του άμαχου πληθυσμού, γυναίκες και παιδιά, για τους οποίους θεωρητικά μάχονται οι στρατιώτες, καθώς και η καταστροφή της βιολογικής βάσης ενός έθνους και της κουλτούρας του, μέσω ενδεχόμενης εγκυμοσύνης που προκύπτει από το βιασμό.

Τα περιστατικά βιασμών κατά τη διάρκεια του συγκεκριμένου πολέμου έχουν κατηγοριοποιηθεί και συγκεκριμένα έχουν καταγραφεί απαγωγές γυναικών και ομαδικοί βιασμοί , πολλές φορές και δημόσια ή μπροστά στις οικογένειες των θυμάτων, βιασμοί σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, βιασμοί με σαδιστικό χαρακτήρα κατά τη διάρκεια των οποίων οι γυναίκες είτε βασανίζονταν είτε δολοφονούνταν και περιστατικά μαζικής σεξουαλικής κακοποίησης σε οργανωμένα στρατόπεδα βιασμών. Έχει καταγραφεί περιστατικό στο οποίο γυναίκα βιάστηκε από οχτώ άντρες μπροστά στην εξάχρονη κόρη της. Σε άλλη περίπτωση μια 26χρονη μουσουλμάνα, από την Ανατολική Βοσνία και μητέρα δύο παιδιών αναφέρει ότι:

«Μας ανάγκασαν να καθαρίσουμε τα δωμάτια του ξενοδοχείου, να πλύνουμε τα πατώματα και μας έδωσαν φαγητό σε μερικά τραπέζια. Μετά το φαγητό, μας είπαν να πάμε μαζί τους στα δωμάτια. Δύο Τσέτνικ με πήραν επάνω. Και οι δύο ήταν μεθυσμένοι, και οι δύο βρώμικοι. Είχαν τεράστιες γενειάδες που ήταν βρώμικες. Θα μπορούσα να μυρίσω το ποτό στην αναπνοή τους. Ρώτησα αν θα έβλεπα και πάλι τον Yasmin και τον Mirnes (τα δύο αγόρια της) και ένας από αυτούς είπε ότι θα μπορούσα. Φοβόμουν ότι σκόπευαν να σκοτώσουν τα παιδιά μου ενώ βρισκόμουν στο ξενοδοχείο. Στη συνέχεια, ένας από τους δύο Τσέτνικ μου είπε να γδυθώ. Είπε ότι αν δεν έκανα αυτό που ήθελαν, θα έκοβαν το λαιμό μου. Τους πίστεψα. Έτσι και οι δύο με βίασαν, ο ένας μετά τον άλλο. Διήρκησε μισή ώρα. Τότε με πήγαν έξω και με έβαλαν μαζί με τις άλλες γυναίκες που είχαν επιστρέψει από τα δωμάτια. Μας είπαν να καθαρίσουμε ξανά το ξενοδοχείο και αφού το κάναμε μας πήγαν πίσω στο γυμναστήριο. Από εκείνη τη μέρα δεν σταμάτησε ποτέ. Οι βιασμοί πραγματοποιούνταν μέρα και νύχτα για ένα μήνα» 

Σε σημερινά δεδομένα, τέτοιες φρικαλεότητες εξακολουθούν να λαμβάνουν χώρα στον πόλεμο της Ρωσίας με την Ουκρανία, όπου αναφέρονται περιστατικά βιασμού συνεχώς και σε διαφορετικές περιοχές της Ουκρανίας, όπως η Bucha με ανυπολόγιστο ψυχοσωματικό και κοινωνικό αντίκτυπο στις επιζώσες, αλλά και στην ταυτότητα του έθνους συνολικά, μέσω πιθανών αναπαραγωγών. Οι γυναίκες αυτές πέρα από το πληγωμένο σώμα και το βαθιά ριζωμένο ψυχικό τραύμα, καλούνται να αντιμετωπίσουν και το στίγμα του βιασμού από το σκληρό και αμετάβλητο κοινωνικό ασυνείδητο, το οποίο φροντίζει να τους υπενθυμίζει καθημερινά την αποτρόπαια αυτή εμπειρία και τα επακόλουθά της. Η προσπάθεια για ενδυνάμωση και στήριξη των επιζώντων οφείλει να είναι παγκόσμια και αλληλέγγυα για να απαντήσει δυνατά σε αυτού του είδους ανεπίτρεπτων εγκληματικών ενεργειών.

«Μέσα σε όλους τους μάταιους κύκλους βίας αυτού του πολέμου, ένα πράγμα παρέμεινε σταθερό: οι γυναίκες είναι σώματα που πονούν, ανεξάρτητα από το ποια εθνοτική ομάδα θεωρείται επιτιθέμενη και ποια θεωρείται θύμα σε κάθε δεδομένη στιγμή»

 

 

Πηγές:

https://www.crimemuseum.org/crime-library/war-crimes/punishment-for-war-crimes/

https://psycnet.apa.org/doi/10.1016/j.wsif.2006.12.002

https://www.refworld.org/cgi-bin/texis/vtx/rwmain/opendocpdf.pdf?reldoc=y&docid=4bd688c72

http://ikee.lib.auth.gr/record/300293/files/nikouneo.pdf

https://doi.org/10.1177/136346159603300410

https://www.independent.co.uk/news/world/europe/bosnia-war-crimes-the-rapes-went-on-day-and-night-robert-fiskin-mostar-gathers-detailed-evidence-of-1471656.html.

https://doi.org/10.1136/bmj.o1172