Πένθος | Στερεοτυπικές αντιλήψεις

Γράφει ο Χρήστος Τέκας, φοιτητής Ψυχολογίας

Η απώλεια ενός ατόμου είναι από τα πιο συναισθηματικά φορτισμένα γεγονότα που μπορεί να βιώσει ο άνθρωπος. Η συνειδητοποίηση πως δεν θα ξαναδεί κάποιος ένα από τα αγαπημένα του πρόσωπα παίρνει χρόνο και καταρρακώνει ψυχολογικά όλο το οικείο περιβάλλον του αποθανόντα. Τα φαινόμενα βίας που κλιμακώνονται με το πέρασμα των ημερών μας βάζουν στη θέση των ατόμων που έχασαν πρόωρα και άδικα ένα κοντινό τους πρόσωπο και προσπαθούμε να φανταστούμε το δράμα που βιώνουν. Παρά ταύτα, όσο βάναυση και να είναι η απώλεια, δεν αντιμετωπίζεται ταυτόσημα από όλους τους ανθρώπους. Είναι καίριο, λοιπόν, να γίνει κατανοητή η ποικιλοχρωμία στη διαχείριση του πένθους και να μην αντιμετωπίζεται αρνητικά η κάθε είδους «παρέκκλιση» από τη νόρμα.

Η διαδικασία του πένθους είναι μακρόχρονης διάρκειας και επηρεάζει το άτομο σε όλες τις πτυχές της ζωής του, κάτι άξιο σεβασμού και υπομονής προς τον θρηνούντα. Συχνά είναι τόσο συντριπτική, που αποτελεί αφορμή για να αναδυθούν προβλήματα, όπως φοβίες, κρίσεις πανικού και χρόνια κατάθλιψη. Το πένθος δεν είναι σε καμία περίπτωση από μόνο του αρρώστια, ωστόσο η πορεία μέσα από τα πέντε στάδια του δίνει την ευκαιρία στο άτομο να αναπροσαρμοστεί στη νέα πραγματικότητα. Κολοσσιαία σημασία έχει η βίωση του πένθους κ όχι η κατάπνιξη του μέσα από αυτοκαταστροφικές μεθόδους. Όταν το άτομο βγει πλέον σώο μέσα από την διαδικασία της άρνησης, του θυμού, της διαπραγμάτευσης, της κατάθλιψης και της αποδοχής, μπορεί να συνεχίσει τη ζωή του καλύτερα οπλισμένο εναντίον μελλοντικών απωλειών.

Η πεποίθηση, ωστόσο, ότι όλοι οι άνθρωποι βιώνουν το πένθος με τον ίδιο τρόπο είναι λαθεμένη, καθώς πάντοτε παρεμβάλλεται και ο προσωπικός παράγοντας. Μερικές στερεοτυπικές αντιλήψεις γύρω από το πένθος είναι οι εξής:

• Οι θρηνούντες πρέπει να φοράνε μαύρα

Η τυπική αυτή αντίδραση στο πένθος έχει να κάνει με τη παράδοση. Φτάνει μάλιστα σε ακραίο βαθμό που σύμφωνα με το έθιμο που ισχύει ακόμη σε πολλά χωριά της Κύπρου, η χήρα βάφει όλα τα σεντόνια της μαύρα, σκεπάζει όλα τα έπιπλα του σπιτιού και τους καθρέφτες και βάζει ένα κομμάτι μαύρο ύφασμα στην εξώπορτα. Το θέμα, όμως, παραμένει καθαρά κοινωνικό και δεν είναι εξαναγκαστικό. Ο καθένας μπορεί να επιλέξει να πράξει ανάλογα με τη συνείδησή του και εάν δε θέλει να μαυροφορεί για ένα διάστημα για διάφορους λόγους, είναι ελεύθερος να το κάνει, αφού έτσι αισθάνεται πως πρέπει να δράσει.

• Το πένθος πρέπει να είναι επίπονο, να γίνεται έκδηλα και έντονα 

Η δυσφορία που προκαλεί η απώλεια ενός κοντινού προσώπου είναι αναπόφευκτη και πολλοί άνθρωποι φροντίζουν να το εκδηλώνουν έντονα, φοβούμενοι την αντίδραση των συνανθρώπων τους μπροστά σε ένα πιο μετριασμένο ή κεκαλυμμένο πένθος. Υπάρχουν, όμως, και μερικοί που θρηνούν τους δικούς τους ήρεμα, επιλέγουν να κρατήσουν τη ψυχραιμία τους ή εκφράζουν το πένθος τους με άλλους συμπεριφορικούς τρόπους, όπως το γέλιο.

• Ο πόνος είναι απαραίτητος και η έλλειψή του είναι ένδειξη παθολογίας

Υπάρχει η πεποίθηση πως η κατάθλιψη είναι απαραίτητη και πως τα άτομα που βιώνουν κατάθλιψη θα πρέπει να προσαρμόζονται καλύτερα από αυτούς που δεν βιώνουν κατάθλιψη. Ερευνητικά δεδομένα δείχνουν, όμως, πως άτομα που νιώθουν τη μεγαλύτερη οδύνη αμέσως μετά την απώλεια, είναι αυτοί που ενδέχεται να βρεθούν σε χειρότερη ψυχολογική κατάσταση μερικές εβδομάδες μέχρι και 2 χρόνια μετά. Το «απόν» πένθος, λοιπόν, δεν είναι πάντοτε παθολογικού χαρακτήρα και ενδέχεται να εμφανίσει μελλοντικά προβλήματα.

• Ο πόνος και η κατάθλιψη είναι αναπόφευκτα 

Σύμφωνα με μια έρευνα, παρατηρήθηκε πως αν και βρέθηκαν υψηλά ποσοστά κατάθλιψης σε πενθούντες, π.χ. το 88% σε χήρες, η εφαρμογή συστηματικότερων κριτηρίων αποκάλυψε πως η μειοψηφία των χηρών (35%) είχαν σίγουρα ή πιθανόν κατάθλιψη. Επομένως, η κατάθλιψη δεν αποτελεί την αναπόφευκτη αντίδραση όλων των ανθρώπων εν όψει μιας απώλειας.

Είναι ζωτική σημασίας, λοιπόν, να αναγνωρίζεται η ποικιλομορφία στην αντίδραση του καθενός απέναντι στο πένθος, ώστε να αποφεύγονται επικριτικές συμπεριφορές σε μη συνηθισμένους τρόπους αντίδρασης. Η επιλογή του καθενός να διαχειριστεί την απώλεια αποτελεί δικαίωμα του και απαιτείται, όπως και στις «συνηθισμένες» περιπτώσεις, συμπόνια, σεβασμός και ευαισθησία.

Πηγές: christossermpezis.gr, ant1.com.cy