Ποιο είναι το ιδανικό θύμα

Γράφει η Δανάη Αβερκιάδη, απόφοιτη Εγκληματολογίας

Η σχέση μεταξύ εγκλήματος και θύματος είναι άρρηκτα συνδεδεμένη. Πολλοί εγκληματολόγοι έχουν ασχοληθεί με θεωρίες σχετικές με το θύμα και τον θύτη, όμως η βασικότερη και επικρατέστερη είναι αυτή του Nils Christie.

Στο βασικό του έργο το 1986, o κοινωνιολόγος και εγκληματολόγος Christie παρουσιάζει τη φιγούρα του «ιδανικού θύματος». Το ιδανικό θύμα είναι «ένα άτομο ή μια κατηγορία ατόμων, τα οποία, όταν χτυπηθούν από το έγκλημα, αποκτούν πιο εύκολα την πλήρη και νόμιμη ιδιότητα του θύματος». Με άλλα λόγια, υπάρχουν ορισμένα άτομα που θεωρούνται πιο άξια της ιδιότητας του θύματος από άλλα.

Από τον Christie μαθαίνουμε ότι αυτή η επίκληση της θυματοποίησης συνοδεύεται από ορισμένες κοινωνικές αντιλήψεις για το ποιος πληρεί τις προϋποθέσεις ως θύμα. Για εκείνον, το ιδανικό θύμα στην πατρίδα του είναι «μια μικρή ηλικιωμένη κυρία». Θέλοντας να το εξηγήσει, ζωγραφίζει μια φωτογραφία της ηλικιωμένης κυρίας η οποία, καθώς γυρνούσε στο σπίτι από την άρρωστη αδερφή της που φρόντιζε, χτυπιέται στο κεφάλι από έναν μεγαλόσωμο άνδρα και τη ληστεύει πιθανότατα για ναρκωτικά. Έτσι, προσδιορίζει πέντε χαρακτηριστικά της ιδανικής θυματοποίησης: (1) το θύμα είναι αδύναμο (γυναίκα, ηλικιωμένη), (2) το θύμα εκτελούσε ένα αξιοσέβαστο έργο (φροντίζοντας την αδερφή του), (3) δεν μπορούσε να κατηγορηθεί για το πού ήταν (ήταν στο δρόμο κατά τη διάρκεια της ημέρας), (4) ο δράστης ήταν μεγάλος και κακός και (5) ο δράστης δεν είχε προσωπική σχέση μαζί της. Επιπλέον, παρατηρεί ότι το θύμα πρέπει να μπορεί να έχει αρκετή δύναμη ώστε να καθιερώσει την ταυτότητά του ως ιδανικό θύμα, αλλά «να είναι αρκετά αδύναμο ώστε να μην γίνει απειλή».

Αυτά τα χαρακτηριστικά μπορούν να τροποποιηθούν ελαφρώς. Αδιαμφισβήτητα, το ιδανικό θύμα στο διεθνές δίκαιο έχει τρία χαρακτηριστικά: (1) Το θύμα είναι ευάλωτο και αδύναμο, (2) το θύμα είναι εξαρτημένο από κάποιον και (3), τα οπτικά χαρακτηριστικά του θύματος. Συχνά αναγνωρίζεται υψηλή ευαλωτότητα και αδυναμία σε γυναίκες και παιδιά και δυστυχώς παρά τις προσπάθειες για εξάλειψη των προκαταλήψεων τα οπτικά χαρακτηριστικά παίζουν ρόλο σύμφωνα με εγκληματολογικές θεωρίες. Αυτό μπορεί να είναι το χρώμα του δέρματός τους γενικότερα ή ακόμα και ένα ακρωτηριασμένο μέλος του σώματος. Αυτή η σωματική εκδήλωση θυματοποίησης μπορεί να αναφέρεται ως «γκροτέσκο».

Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει ιδανικό θύμα, αφού μπορεί όλοι μας να πέσουμε θύματα κάποιου εγκλήματος. Η θεωρία αυτή όμως παρουσιάζει τα χαρακτηριστικά που παρουσιάζονται πιο συχνά.