«Πρώτο κουδούνι» και σχολικός εκφοβισμός | Όταν το σχολείο γίνεται εφιάλτης για τα παιδιά

Γράφει η Βάνα Μέγα, Φοιτήτρια Εγκληματολογικής Ψυχολογίας

Κάθε Σεπτέμβριο μαζί με το πρώτο κουδούνι, που για πολλά παιδιά είναι η αρχή μιας νέας σχολικής χρονιάς με τους φίλους και τους συμμαθητές τους, για άλλα παιδιά είναι η αρχή άλλης μια χρονιάς γεμάτη φόβο, εκφοβισμό και απειλές. Ο σχολικός εκφοβισμός ή αλλιώς το λεγόμενο bullying,  είναι η σκόπιμη και επαναλαμβανόμενη χρήση λεκτικής ή σωματικής κακοποίησης  με στόχο τους πιο ανίσχυρους ή περιθωριοποιημένους  μαθητές. Ο όρος πρωτοεμφανίστηκε το 1970 όμως σαν φαινόμενο υπήρχε ανέκαθεν με επιπτώσεις στην ψυχολογία και τη σωματική ευημερία των μαθητών.

Σαν σχολικός εκφοβισμός μπορεί να θεωρηθεί κάθε πράξη που τελείται με σκοπό τον κλονισμό της ψυχικής ή σωματικής ευημερίας κάποιου μαθητή. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει  αποκλεισμό από την παρέα του, απειλές, άσκηση βίας, διάδοση κακοηθειών και ψευδών φημών, καθώς και υβριστικές εκφράσεις που στοχεύουν να μειώσουν ή και να κοροϊδέψουν το θύμα. Πρέπει να καταστεί σαφές πως ενώ ο σχολικός εκφοβισμός εμπλέκει ως θύτες και θύματα τους μαθητές, εμπλεκόμενοι είναι και οι γονείς καθώς κάποιες φορές και οι εκπαιδευτικοί, οι οποίοι θα πρέπει με τη σειρά τους να λάβουν μέτρα για την αντιμετώπιση και την αποφυγή επανάληψης τέτοιων περιστατικών. Οι θύτες  είναι συνήθως άτομα με αυταρχική συμπεριφορά που θέλουν να επιβάλλουν την κυριαρχία και τη δύναμή τους στα θύματά τους. Μπορεί να είναι και αγόρια ή κορίτσια, ωστόσο τα κορίτσια συνήθως ασκούν λεκτικό εκφοβισμό χρησιμοποιώντας ως όπλο τους τη διάδοση φημών, ενώ δεν ασκούν τόσο συχνά εκφοβισμό με εμπλοκή φυσικής βίας. Τα θύματα συνήθως θεωρούνται πιο αδύναμα κάτι που τα καθιστά ευκολότερους στόχους στα μάτια των θυτών. Μπορεί να είναι παιδιά που χαρακτηρίζονται ως “φυτά” από τους συμμαθητές τους ή παιδιά που ακολουθούν διαφορετική θρησκεία ή σεξουαλικό προσανατολισμό.

Στις μέρες μας το φαινόμενο αυτό ξεφεύγει από το χώρο του σχολείου και συνεχίζεται και εκτός αυτού, μέσω του διαδικτύου. Η πλειοψηφία των παιδιών έχουν πλέον πρόσβαση σε κάποιο κινητό με σύνδεση στο διαδίκτυο και δικό τους προφίλ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αυτό διευκολύνει τη διάπραξη εκφοβισμού ακόμη και από το σπίτι. Τα παιδιά αλληλεπιδρούν μέσω του διαδικτύου και μπορούν να στείλουν εικόνες και μηνύματα κοροϊδεύοντας τον συμμαθητή τους που έχουν στοχοποιήσει και μετά τη λήξη του σχολικού προγράμματος. Δυστυχώς τα παιδιά συνήθως επιλέγουν να μη μιλήσουν σε κάποιον τρίτο και συνεχίζουν να υπομένουν τον εκφοβισμό που πολλές φορές μπορεί να είναι πιο επιθετικός μέσω του διαδικτύου.

Συνήθως τα παιδιά που υποβάλλονται σε τέτοιες συνθήκες μπορεί να παρουσιάσουν μερικά σημάδια που μαρτυρούν τη θυματοποίησή τους. Πώς μπορούμε όμως να αναγνωρίσουμε τα σημάδια ενός θύματος σχολικού εκφοβισμού και πως μπορούμε να αντιμετωπίσουμε πιθανά περιστατικά; 

Ενδεικτικά σημάδια που μαρτυρούν θυματοποίηση:

• Άρνηση παρακολούθησης μαθημάτων
• Απομάκρυνση από γονείς και φίλους 
• Μειωμένη αυτοπεποίθηση
• Σημάδια και μελανιές που δεν μπορούν να εξηγηθούν
• Επιθετικότητα 
• Μείωση των σχολικών επιδόσεων
• Αποφυγή επικοινωνίας στο κινητό και στα μέσα δικτύωσης

Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να:

• Λαμβάνουν σοβαρά υπόψιν τους τα παιδιά όταν αντιλαμβάνονται καταστάσεις σχολικού εκφοβισμού
• Μιλήσουν στα παιδιά για τον σχολικό εκφοβισμό πριν αυτός εμφανιστεί
• Εξηγήσουν στα παιδιά τη σημαντικότητα της ενσυναίσθησης και της αποδοχής του διαφορετικού
• Δώσουν να καταλάβει στο παιδί-θύμα πως δεν ευθύνεται αυτό για την εκφοβιστική συμπεριφορά που εισπράττει
• Αποφύγουν κάθε είδους τιμωρία, ιδιαίτερα τη σωματική

 

Πηγές:

http://www.e-abc.eu/gr/sholikos-ekfovismos/

http://www.promoteprevent.org/blog/old-school-sweetheart-modern-day-menace-history-word-bully

https://gnosis.library.ucy.ac.cy/handle/7/65529

https://careforkids.gr/odigies-antimetwpishs-toy-sxolikoy-ekfovismoy/