Γράφει η Στέλλα Φουλούλη, απόφοιτη Ψυχολογίας
Ένα σύγχρονο φαινόμενο που καλείται να αντιμετωπίσει η κοινωνία είναι η εκδήλωση της βίας με κάθε δυνατή μορφή. Σαφώς, είναι ένα σύνθετο και πολυδιάστατο φαινόμενο με πολλές αιτίες και με διάφορους τρόπους εκδήλωσής του. Στην έννοια της βίας συμπεριλαμβάνεται η σωματική βία, η λεκτική βία, η συναισθηματική κακοποίηση, η κοινωνική βία, η ψυχολογική βία. Μέσω του εν λόγω άρθρου θα παρουσιάσω αναλυτικώς το φαινόμενο, όπως εμφανίζεται στην κοινωνία και τη συσχέτιση αυτού με τη συναισθηματική απομάκρυνση του ατόμου από την κοινότητα.
Ειδικότερα:
- Μορφές Βίας:
- Σωματική Βία: Περιλαμβάνει πράξεις όπως ο άμεσος κατναγκασμός με τη χρήση του σώματος του δράστη και του θύματος, όπως ραπίσματα, πρόκληση σωματικών βλαβών έως και αφαίρεση της ζωής του θύματος. Συναντάται ως μορφή στις υποστάσεις πολλών ποινικών αδικημάτων, αλλά και σε συμπεριφορές εντός οικογενειακών και διαπροσωπικών σχέσεων.
- Λεκτική Βία: Περιλαμβάνει την χρήση προσβλητικών, υποτιμητικών ή απειλητικών λέξεων που δύνανται να βλάψουν την ψυχική υγεία και την αξιοπρέπεια του ατόμου.
- Συναισθηματική Κακοποίηση: Περιλαμβάνει συμπεριφορές, όπως η απομόνωση, η αδιαφορία, και η υποτίμηση που βλάπτουν την αυτοεκτίμηση και την ψυχοσύνθεση του ατόμου.
- Κοινωνική Βία: Αναφέρεται σε συστηματικές ανισότητες και καταπιεστικές τακτικές, οι οποίες προκαλούν βλάβη σε ολόκληρες ομάδες ανθρώπων, όπως οι φυλετικές διακρίσεις, η φτώχεια, και η έλλειψη πρόσβασης σε βασικά δικαιώματα και υπηρεσίες.
- Ψυχολογική Βία: Η άσκηση καταναγκασμού μέσω μεθόδων που βάλλον στον ψυχισμό του θύματος ή μέσω απειλών που εξαναγκάζουν το θύμα σε κάμψη της βουλήσεως του. Είναι μία συστηματική, επίπονη και διαβρωτική διαδικασία που οδηγεί το θύμα σε διανοητική και συναισθηματική οδύνη ή βλάβη.
- Αιτίες Βίας:
- Κοινωνικοοικονομικές Ανισότητες: Οι ανισότητες στην κατανομή των πόρων και των ευκαιριών οδηγούν σε συγκρούσεις και άσκηση βίας, καθώς οι άνθρωποι αγωνίζονται για την επιβίωση τους και παράλληλα αυτοδικούν προς αποκατάσταση της δικαιοσύνης.
- Πολιτισμικοί Παράγοντες: Κάποιες πολιτισμικές και κοινωνικές νόρμες δικαιολογούν και ενθαρρύνουν την άσκηση βίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα εγκαθιδρυμένα στερεότυπα φύλου, τα οποία προωθούν την επιθετικότητα με φυλετική διάκριση, ήτοι στους άνδρες.
- Ψυχολογικοί Παράγοντες: Ορισμένες ψυχολογικές διαταραχές, η έκθεση σε βία κατά την παιδική ηλικία και η έλλειψη συναισθηματικής υποστήριξης αυξάνουν τις πιθανότητες τέλεσης μίας βίαιης πράξης.
- Πολιτικοί και Οικονομικοί Παράγοντες: Πολιτικές αστάθειες, πόλεμοι και οικονομικές κρίσεις δημιουργούν το έδαφος για εκμετάλλευση αυτών και άσκηση βίας με παράλληλη αύξηση της εγκληματικότητας.
Επηρεάζει τελικά η συναισθηματική απομάκρυνση από την κοινότητα;
- Απομάκρυνση ατόμου από την κοινότητα:
- Κοινωνική Απομόνωση: Η απομάκρυνση από κοινωνικές δραστηριότητες και η απομόνωση από την κοινότητα προκαλούν συναισθήματα μοναξιάς, άγχους και κατάθλιψης, που με τη σειρά τους ενισχύουν την επιθετική συμπεριφορά.
- Έλλειψη Υποστήριξης: Η έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης και δικτύων αλληλεγγύης μειώνει την ικανότητα των ατόμων να διαχειριστούν το άγχος και τις προκλήσεις αυξάνοντας την πιθανότητα εκδήλωσης βίαιων αντιδράσεων.
- Ψυχολογικές Επιπτώσεις της Απομάκρυνσης:
- Αυξημένο Άγχος και Κατάθλιψη: Η κοινωνική απομόνωση αυξάνει τα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης, τα οποία συνδέονται άρρηκτα με την επιθετικότητα και τη βία.
- Απώλεια Συναισθηματικής Ενσυναίσθησης: Η απομάκρυνση από την κοινωνική ομάδα μειώνει την ενσυναίσθηση και την ικανότητα κατανόησης και αποδοχής των συναισθημάτων των άλλων κοινωνών οδηγώντας σε υιοθέτηση μίας σκληρής και ανάλγητης συμπεριφοράς.
- Κοινωνικές Συνέπειες:
- Εξασθένηση των Κοινωνικών Δεσμών: Όταν οι κοινωνικοί δεσμοί εξασθενούν, η κοινωνική συνοχή μειώνεται και αυξάνεται η πιθανότητα για εκδήλωση αντικοινωνικής συμπεριφοράς και άσκησης πράξεων βίας.
- Αυξημένη Κοινωνική Ανησυχία: Οι κοινότητες που χαρακτηρίζονται από απομόνωση και αποξένωση είναι πιο επιρρεπείς σε κοινωνικές ανησυχίες και ταραχές.
Η εμφάνιση της βίας στην κοινωνία είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων που αλληλοσυνδέονται. Ένας εξ αυτών είναι η συναισθηματική απομάκρυνση από την κοινότητα, η οποία συμβάλλει καταλυτικά στην γέννηση θηριωδίας των ανθρώπων. Λόγω έλλειψης κοινωνικών δεσμών και υποστήριξης εντείνονται τα αρνητικά συναισθήματα του ατόμου και ταυτόχρονα μειώνεται η ενσυναίσθηση του. Γι’ αυτό η ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής, η προώθηση της ψυχικής υγείας και η καταπολέμηση των κοινωνικών ανισοτήτων αποτελούν βασικές στρατηγικές που θα πρέπει να υιοθετηθούν για την καταπολέμηση της βίας και τη δημιουργία ασφαλέστερων και περισσότερο υποστηρικτικών κοινοτήτων.