Το Φαινόμενο της Γυάλινης Οροφής

Γράφει η Στέλλα Φουλούλη, Απόφοιτη Ψυχολογίας 

Θέτονται ερωτήματα ακόμα και σήμερα εάν έχουν αλλάξει τα δεδομένα όσον αφορά τη γυναικεία χειραφέτηση, αλλά και την εξέλιξη της γυναίκας στα εργασιακά περιβάλλοντα. Το φαινόμενο της ΄΄γυάλινης οροφής΄΄ εξακολουθεί να υπάρχει στα ελληνικά πλαίσια και αναρωτιέμαι τι προκαλεί αυτό το ράγισμα της οροφής.

Ο όρος «γυάλινη οροφή» αναφέρεται στον τρόπο αντιμετώπισης των γυναικών στην εργασία τους, όπου παρατηρείται μια αόρατη, αλλά πολύ ρεαλιστική “οροφή” που τις εμποδίζει να προαχθούν σε υψηλότερες θέσεις εξουσίας ή ευθύνης παρά των ικανοτήτων τους. Αυτό συμβαίνει εξαιτίας υφιστάμενων διακρίσεων βασισμένων στο φύλο, στερεοτύπων που έχουν ριζώσει στην κοινωνία ή δομών εξουσίας που δυσχεραίνουν την πρόσβαση των γυναικών σε ανώτερες θέσεις. Το φαινόμενο αυτό δύναται να οδηγήσει σε απομόνωση του γυναικείου φύλου από στρατηγικές αποφάσεις, καθώς και σε μια γενικότερη απουσία εκπροσώπησης τους σε υψηλά επίπεδα εξουσίας.

Όπως αναφέρει και η Εθνική Ακαδημία των Επιστημών «δεν είναι το ταλέντο, αλλά οι ασυνείδητες προκαταλήψεις και οι απαρχαιωμένες θεσμικές δομές που εμποδίζουν την πρόσβαση και την προαγωγή των γυναικών». Τόσο οι συνειδητές όσο και οι ασυνείδητες προκαταλήψεις και τα στερεότυπα βάση φύλου διαδραματίζουν καταλυτικό ρόλο, καθώς εμποδίζουν την πρόσβαση των γυναικών σε θέσεις υψηλόβαθμου εκτελεστικού επιπέδου. Συχνά, τα «αρρενωπά» χαρακτηριστικά των γυναικών αποτελούν κριτήριο ή άλλως την τυπική προσδοκία για την πρόσληψη ή διατήρηση μίας θέσης ή προώθησης τους σε ανώτερη θέση, ενώ τα «θηλυκά» χαρακτηριστικά τους αξιολογούνται ως αρνητικό κριτήριο.

Επιπρόσθετα, παρατηρείται εντόνως ότι το γυναικείο φύλο αντιμετωπίζεται διαφορετικά από τους άνδρες στον χώρο εργασίας, καθώς οι άνδρες επιλέγονται πιο συχνά για τις προπεριγραφόμενες θέσεις. Επίσης, υφίστανται οι γυναίκες αυξημένη επιθετικότητα είτε έχοντας ο δράστης ως κριτήριο την εμφάνιση αυτών, δηλαδή γεγονότα άσχετα με τις εργασιακές τους ικανότητες είτε λόγω του ότι είναι γυναίκες. Ακόμα, επιχειρείται μία αυστηρότερη αξιολόγηση τους ειδικά όταν κατέχουν διοικητικές και ηγετικές θέσεις.

Παράλληλα, οι γυναίκες έρχονται αντιμέτωπες με διλήμματα όπως εάν δείχνουν στον εξωτερικό κόσμο πολύ θηλυκές ή όχι. Δηλαδή ταλανίζονται για το εάν είναι μαλθακές ή σκληρές και πως ο κόσμος θα τις χαρακτηρίσει. Οι Johns and others, σημείωσαν ότι οι γυναίκες τείνουν να «τιμωρούνται για το ότι εμφανίζουν είτε πολύ λίγη είτε πολύ μεγάλη αποφασιστικότητα, ανταγωνιστικότητα και ανεξαρτησία». Μία επικοινωνιακή τους δεξιότητα ή η αμεσότητά τους δύναται να χαρακτηρισθεί ως αδυναμία ή ως λόγος απώλειας της εμπιστοσύνης ή λόγος υπονόμευσης των ικανοτήτων τους ή λόγος χαρακτηρισμού τους ως συναισθηματικές – ευαίσθητες. Έτσι, οι γυναίκες φέρουν διπλό βάρος και καλούνται κάθε φορά να παρέχουν τις υπηρεσίες τους σε μία εργασία, αλλά παράλληλα να ξεπεράσουν την σκόπελο όλων των προκαταλήψεων για να καταφέρουν να ανελιχθούν σε μία ηγετική θέση.

Παραθέτω στο παρόν στάδιο κάποιες πληροφορίες από ξένη βιβλιογραφία για το ζήτημα των εμποδίων που καλείται μία γυναίκα να προσπεράσει στον χώρο εργασίας της. Ειδικότερα:

Το ζήτημα έχει απασχολήσει και την ελληνική βιβλιογραφία, όπου αρκετές μελέτες και έρευνες έχουν αναδείξει την ύπαρξη της γυάλινης οροφής Συμπεριληπτικά, οι στατιστικές έρευνες κατέδειξαν μια προφανή έλλειψη εκπροσώπησης των γυναικών σε υψηλά επίπεδα διοίκησης και διαχείρισης επιχειρήσεων, καθώς και στις πολιτικές και δημόσιες θέσεις. Επίσης, διαπιστώθηκαν μισθολογικές διαφορές μεταξύ των φύλων, όπου οι γυναίκες λαμβάνουν κατά μέσο όρο λιγότερα χρήματα από τους άνδρες για την ίδια εργασία. Μεταξύ των τομέων που παρατηρείται η ανισότητα των φύλων και η  γυάλινη οροφή είναι οι εξής:

1. Αμοιβή και Προαγωγές: Μελέτες καταδεικνύουν τις διαφορές στην αμοιβή και τις προαγωγικές ευκαιρίες μεταξύ ανδρών και γυναικών σε εταιρείες και οργανισμούς.
2. Οργανισμοί και Διοίκηση: Έρευνες που εξετάζουν τη σύνθεση των διοικητικών συμβουλίων και των επιχειρησιακών στελεχών ως προς το φύλο και την επίδρασή του στη λήψη αποφάσεων.
3. Εργασιακό Περιβάλλον: Μελέτες διαπιστώνουν ότι το εργασιακό περιβάλλον δύναται να επηρεάζει την προαγωγή των γυναικών σε υψηλά επίπεδα εξουσίας.
4. Πολιτικές Θέσεις: Ερευνητικές εργασίες καταγράφουν δεδομένα για την παρουσία των γυναικών σε πολιτικές θέσεις και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν στον χώρο αυτό.

Η αντιμετώπιση του φαινομένου της γυάλινης οροφής απαιτεί ολοκληρωμένες προσεγγίσεις από πολλούς τομείς της κοινωνίας, όπως:

1. Διαφάνεια και Ισότητα στις Ευκαιρίες: Επιδίωξη διαφάνειας στις διαδικασίες πρόσληψης και προαγωγής, καθώς και διασφάλιση ίσων ευκαιριών για όλους ανεξαρτήτως φύλου.
2. Συνειδητοποίηση και Εκπαίδευση: Εκπαίδευση των εργαζομένων και των διοικητικών στελεχών για τη σημασία της διαφορετικότητας και της αντιμετώπισης των προκαταλήψεων.
3. Πολιτικές Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης (CSR): Ενθάρρυνση των εταιρειών να υιοθετήσουν πολιτικές CSR που προωθούν την ισότητα φύλων και τη διαφορετικότητα.
4. Ευέλικτες Εργασιακές Πολιτικές: Εφαρμογή ευέλικτων πολιτικών εργασίας που επιτρέπουν στους εργαζομένους να επιτύχουν ισορροπία μεταξύ της επαγγελματικής και της προσωπικής τους ζωής.
5. Προώθηση Πολυπολιτισμικών Ομάδων: Δημιουργία πολυπολιτισμικών ομάδων εργασίας που ενθαρρύνουν τη διαφορετικότητα και την ανοικτή επικοινωνία.
6. Υποστήριξη της Ανάπτυξης Ηγεσίας: Προώθηση προγραμμάτων ανάπτυξης ηγεσίας που στοχεύουν στην ενίσχυση των δεξιοτήτων και της αυτοπεποίθησης των γυναικών σε θέσεις εξουσίας.

Εν κατακλείδι, το φαινόμενο της γυάλινης οροφής αναδεικνύει μια πραγματικότητα, όπου οι γυναίκες αντιμετωπίζουν εμπόδια στην ανάδειξη τους σε υψηλότερες θέσεις εξουσίας και ευθύνης. Παρ’ όλα αυτά, η αντιμετώπιση αυτού του φαινομένου δεν καθίσταται ανέφικτη, καθ’ ότι μέσω της ενίσχυσης της συνειδητότητας, των αλλαγών στις οργανωτικές δομές και πολιτικές και του διαρκούς αγώνα για ισότητα και δικαιοσύνη δυνάμεθα να καταστήσουμε τον εργασιακό χώρο πιο ισότιμο και προοδευτικό για όλους. Άλλωστε, η αναγνώριση των ικανοτήτων και η ορθή αξιολόγηση του εργαζόμενου με βάση τις επιδόσεις του και ανεξαρτήτως φύλου αποτελεί μονόδρομο για την εγκαθίδρυση ενός δικαιότερου και περισσότερο ισότιμου εργασιακού χώρου, όπου η γυναικεία ηγεσία θα ανθίσει ελεύθερα και θα εμπνέει τις επόμενες γενιές.