Το στίγμα, η διάκριση και η βία

Γράφει η Στέλλα Φουλούλη, απόφοιτη Ψυχολογίας

Με αφορμή το μήνα Υπερηφάνειας κοινώς Pride Month που διανύουμε αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο, αποφάσισα να μιλήσω για ένα θέμα που για τα ελληνικά δεδομένα δεν έχει πάρει τις κατάλληλες εκτάσεις ακόμα. Ποιές είναι οι συχνότερες μορφές βίας που συναντά ένα άτομο ΛΟΑΤΚΙ+ στην Ελλάδα, ποιό το στίγμα και πώς οι διακρίσεις έχουν επιδράσει στο βαθμό που αλληλεπιδρούμε με την κοινότητα αυτή;

Αδιαμφισβήτητα, τα άτομα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας πολλές φορές δέχονται στις μέρες μας βίαιες συμπεριφορές αλλά και διακρίσεις αναφορικά με το άτομο τους. Όπως πολύ ωραία το έθεσαν οι Brown & Bigler (2005), «οι διακρίσεις περιλαμβάνουν πράξεις που βλάπτουν τους άλλους, επειδή ανήκουν σε μία συγκεκριμένη ομάδα». Η σωματική και η σεξουαλική μέχρι η ψυχολογική, η λεκτική και η συναισθηματική, είναι μόλις κάποιες από τις συχνότερες μορφές βίας που μπορεί να συναντήσουμε απέναντι στη συγκεκριμένη ομάδα. Ξεκινώντας λοιπόν, η σωματική μαζί με τη σεξουαλική βία αποτελούν τις πιο βάναυσες επιθέσεις κατά των ατόμων ΛΟΑΤΚΙ+, καθώς η σωματική ακεραιότητα των ανθρώπων αυτών βρίσκεται πολλές φορές σε κίνδυνο ακριβώς μόνο και μόνο επειδή διαφέρουν στο σεξουαλικό προσανατολισμό ή στην ταυτότητα φύλου τους. Άτομα που αντιμετωπίζουν προβλήματα αποδοχής της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας αλλά και μίσους, εξαιτίας λανθασμένης φονταμενταλιστικής εκπαίδευσης απέναντι στα ομόφυλα ή «τρανς» άτομα, εκφράζουν με την πιο έντονη και βίαιη συμπεριφορά την απόρριψη τους και καταλήγουν να προχωρούν στα λεγόμενα «εγκλήματα μίσους». Στη συνέχεια, η ψυχολογική βία, μία υποσβόσκουσα μορφή βίας, δεν γίνεται άμεσα εμφανής, έχει όμως τη δυνατότητα να περιθωριοποιήσει το άτομο και να δημιουργήσει χαμηλή αυτό-εκτίμηση αλλά και αμφισβήτηση ως προς τις προσωπικές ικανότητες και επιλογές. Η κοινωνική απομόνωση που ακολουθεί ως αποτέλεσμα, ίσως επιτρέψει στο άτομο να κάνει μια ιδιαίτερα αυστηρή κριτική στον εαυτό του και σύμφωνα με ευρήματα ερευνών της κοινοτικής ψυχολογίας, ένα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομο μπορεί να καταλήγει να αντιμετωπίζει σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό ψυχοπαθολογικά ζητήματα και διαταραχές.

Προχωρώντας σταδιακά στις επόμενες μορφές, έχουμε να τονίσουμε ότι σε παρόμοιο βαθμό με την ψυχολογική, η λεκτική βία μπορεί να επιδράσει αρνητικά το άτομο, ειδικότερα όταν εκείνη προέρχεται από γνώριμα άτομα. Η πίεση που αισθάνεται και οι ενοχές που του προκαλούνται, το φέρνουν σε ρήξη με τις αποφάσεις του και αρχίζει να υποβαθμίζει τη δική του ευτυχία και συνεισφορά στο κοινωνικό σύνολο. Τελειώνοντας με τη συναισθηματική βία, έχουμε να διευκρινίσουμε πως ίσως έχει μεγαλύτερη επίδραση όταν επιτυγχάνεται από άτομα του οικείου περιβάλλοντος για άλλη μία φορά, καθώς η αίσθηση προδοσίας από κοντινό πρόσωπο αλλά και η εκμετάλλευση απέναντι τους, τους συνθλίβει συναισθηματικά, με μετέπειτα δυσκολίες δέσμευσης και εμπιστοσύνης στις διάφορες κοινωνικές τους σχέσεις.

Ο στιγματισμός ενός ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμου, πέρα του ότι μπορεί να το εκθέτει σε περισσότερους κινδύνους που αφορούν τη σωματική του ακεραιότητα όπως αναφέραμε πριν, το περιορίζει ακόμα και σε ορισμένα βασικά δικαιώματα όπως για παράδειγμα, ο αποκλεισμός ενός τρανς ατόμου από μία θέση εργασίας ή ο συνεχής εκφοβισμός που μπορεί να δέχεται ένα έφηβο γκέι αγόρι στο περιβάλλον του σχολείου, το αναγκάζει να παρατήσει την εκπαίδευση.

Μία κοινωνία που επιζητά να ονομάζεται «πολιτισμένη», το λιγότερο που μπορεί να κάνει είναι να παρέχει ισότητα και αποδοχή σε όλα τα μέλη της και να προσπαθεί να γίνει παράδειγμα προς μίμηση και όχι προς αποφυγή.

Χαρούμενο Μήνα Υπερηφάνειας σε όλες τις ψυχές εκεί έξω που πασχίζουν να τους δουν και να ακουστεί η φωνή τους.

Πηγές:
Brown, C. S., & Bigler, R. S. (2005). Children’s Perceptions of Discrimination: A Developmental Model. Child Development, 76(3), 533-553.

Κορρέ, Γ. (2019). Μικροδιακρίσεις: Αναγνώριση, επιπτώσεις και τρόποι αντιμετώπισης. Ανακτήθηκε από https://11528.gr/mikrodiakriseis/.

Mongelli, F., Perrone, D., Balducci, J., Sacchetti, A., Ferrari, S., Mattei, G., & Galeazzi, G. M. (2019). Minority stress and mental health among LGBT populations: An update on the evidence. Minerva Psichiatrica, 60(1), 27-50.

Moritsugu, J., Vera, E., Wong, F. Y., & Duffy, K. G. (2015). Community psychology. Psychology Press.

Ryan, W. (1971). Blaming the victim. Random House