Γράφει η Σταυρούλα Τζίμου
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών, και δεδομένου των ανησυχητικά, αυξανόμενων κρουσμάτων περιστατικών ενδοοικοογενειακής βίας και γυναικτονιών σε όλο τον κόσμο, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε την «ρίζα» του προβλήματος. Η έμφυλη βία δεν είναι απλώς ένα μεμονωμένο περιστατικό— είναι μια παγκόσμια τραγωδία, μια πληγή στην κοινωνία μας που αιμορραγεί κρυφά και συστηματικά. Κάθε γυναίκα που υφίσταται βία δεν είναι “μόνο ένα περιστατικό”: είναι μέρος ενός ευρύτερου συστήματος άνισων σχέσεων, πατριαρχικών δομών και σιωπών, που τηρούνται από φόβο, ντροπή και ανοχή.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO), περίπου 1 στις 3 γυναίκες (30%) παγκοσμίως έχουν υποστεί σωματική και/ή σεξουαλική βία από τον σύντροφό τους ή από άτομο μη-συντρόφου σε κάποια στιγμή της ζωής τους. Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας+2Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας+2
Από γυναίκες ηλικίας 15-49 ετών που έχουν υπάρξει σε σχέση, περίπου 27% αναφέρουν ότι έχουν βιώσει κάποια μορφή σωματικής ή σεξουαλικής βίας από τον/την σύντροφό τους. Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας+1
Νεότερα δεδομένα από έκθεση του 2023 δείχνουν ότι οι εκτιμήσεις βασίζονται σε δεδομένα από 168 χώρες για βία από συντρόφους και από 140 χώρες για σεξουαλική βία μη-συντρόφου. pmnch.who.int+2Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας+2
Επιπλέον, σχεδόν 840 εκατομμύρια γυναίκες σε όλο τον κόσμο — δηλαδή σχεδόν το 1/3 του πληθυσμού γυναικών — έχουν βιώσει βία από σύντροφο ή σεξουαλική βία σε κάποια φάση της ζωής τους. United Nations Population Fund+1
Σύμφωνα με την UN Women, περίπου 60% όλων των γυναικών που δολοφονούνται (femicide) πέφτουν θύματα από τον/την σύντροφο ή στενό οικογενειακό πρόσωπο. UN Women Knowledge hub
Στην Ελλάδα, μια έρευνα του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ) σε δείγμα σχεδόν 12.000 γυναικών (18-74 ετών) έδειξε ότι το 90,1% των γυναικών πιστεύει ότι η βία κατά των γυναικών από στενούς ή πρώην συντρόφους είναι «πολύ συχνή». in.gr
Πίσω από κάθε ποσοστό υπάρχει μια γυναίκα. Μια γυναίκα που ίσως δεν μπορεί να κοιμηθεί ήσυχη το βράδυ, που «περπατάει,] στην καθημερινότητα με το βάρος του φόβου, που σιωπά. Κάθε “1 στις 3” δεν είναι μόνο ένας αριθμός — είναι μια ιστορία, μια πληγωμένη ψυχή, μια αξιοπρέπεια που καθημερινά πληγώνεται. Και εμείς πού είμαστε σε όλο αυτό; Πού είμαστε για την Γαρυφαλλιά, την Κυριακή, την Ελένη, την Δώρα, την Ερατώ, την Σοφία, την Πολυξένη και άλλες αμέτρητες γυναίκες που έγιναν θέμα για τις ειδήσεις των 8 και τα πρωινά πάνελ; ‘Η για όλες εκείνες που γνωρίζουμε για το σκοτάδι και τον πόνο που καθημερινά βιώνουν; Όταν μια κοινωνία ανέχεται τη βία στο “ιδιωτικό” χώρο, δημιουργεί μια τοξική κουλτούρα, όπου οι σχέσεις δεν είναι ασφαλείς, όπου η αγάπη συγχέεται με έλεγχο, και όπου η σιωπή γίνεται συμμετοχή.
Η βαριά κακοποίηση των γυναικών δεν εμφανίζεται τυχαία ούτε μεμονωμένα. Δεν είναι ένα πρόβλημα που αφορά “ορισμένα ζευγάρια”, αλλά ένα κοινωνικό και διαρθρωτικό φαινόμενο που παράγεται και αναπαράγεται μέσα σε συστήματα εξουσίας, στερεοτύπων και κοινωνικών ανισοτήτων. Για αιώνες οι κοινωνίες λειτουργούσαν με βάση ένα πατριαρχικό πρότυπο, όπου οι άνδρες κατείχαν την εξουσία και οι γυναίκες θεωρούνταν κατώτερες, υποδεέστερες ή «δεύτερης κατηγορίας». Στην ουσία, η έμφυλη βία αποτελεί εργαλείο ελέγχου που ενισχύει αυτές τις ιεραρχίες. Η γυναίκα “ανήκει” στον άνδρα. Η αντίληψη αυτή βρίσκεται ακόμη, συχνά ασυνείδητα, πίσω από πολλές μορφές κακοποίησης. Παράλληλα, από μικρή ηλικία, αγόρια και κορίτσια μαθαίνουν διαφορετικούς ρόλους. Tα αγόρια πρέπει να είναι δυνατά, κυριαρχικά, ελεγκτικά, ενώ τα κορίτσια να είναι υποχωρητικά, υποτακτικά, γλυκά και υπάκουα.
Όταν ο θύτης πιστεύει ότι «έχει δικαίωμα» να ελέγχει, να πιέζει ή να επιβάλλεται, η βία γίνεται μέρος του τρόπου με τον οποίο αντιλαμβάνεται τη σχέση, ενώ πολλοί άνδρες θεωρούν την εξουσία πάνω στη σύντροφό τους απόδειξη ανδρισμού, και την απώλεια ελέγχου ως εξευτελισμό που πρέπει να διορθωθεί. Εξίσου επιβαρυντική είναι και η κανονικοποίηση και εξιδανίκευση της βίας μέσω ταινιών, τραγουδιών, αλλά και τα ίδια τα άτομα. Μαθαίνοντας ότι ο έλεγχος και η ζήλια είναι δείγματα αγάπης και στοργής ή κάνοντας τα «στραβά μάτια» σε κακοποιητικές συμπεριφορές γιατί «είναι άντρας και ξέφυγε λιγάκι», το μόνο που επιτυγχάνουμε είναι να δημιουργούμε γυναίκες που παγιδεύονται σε καταστάσεις επικίνδυνες για την ψυχική τους υγεία και την σωματική τους ακεραιότητα, αλλά και για την ίδια τους ζωή.
Και πώς σπάει ο κύκλος της κακοποίησης όταν δεν υπάρχουν επαρκείς δομές, όταν η αστυνομία δεν ανταποκρίνεται αποτελεσματικά, όταν οι γυναίκες φοβούνται ότι κανείς δεν θα τις πιστέψει και όταν η δικαιοσύνη κινείται αργά;
Η έλλειψη τιμωρίας στέλνει ένα σαφές μήνυμα: Η κοινωνία δεν προστατεύει τις γυναίκες όσο πρέπει. Και αυτό ενθαρρύνει τους θύτες!
Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να μετράμε τις ζωές των γυναικών σαν να είναι στατιστικά νούμερα, αριθμοί σε πίνακες ή ψυχρά δεδομένα σε εκθέσεις. Πίσω από κάθε γυναίκα που δολοφονείται, που κακοποιείται, που σιωπά, υπάρχει μια ολόκληρη ζωή που διακόπηκε βίαια· ένα χαμόγελο που έσβησε, μια διαδρομή που δεν ολοκληρώθηκε, μια οικογένεια που πληγώθηκε ανεπανόρθωτα. Κάθε απώλεια δεν είναι μία μονάδα. Είναι μια ιστορία που δεν θα ειπωθεί ποτέ όπως της αξίζει. Πρέπει να απαιτήσουμε από την πολιτεία ουσιαστικές πολιτικές πρόληψης και προστασίας. Πολιτικές που δεν θα περιορίζονται σε υποσχέσεις και θεωρητικά πλαίσια, αλλά σε συγκεκριμένες, επαρκώς χρηματοδοτούμενες δομές: ασφαλή καταφύγια, εξειδικευμένες υπηρεσίες ψυχικής υγείας, νομική υποστήριξη, εκπαίδευση αστυνομικών και κοινωνικών λειτουργών, μηχανισμούς άμεσης παρέμβασης. Και ταυτόχρονα, να επενδύσουμε στην εκπαίδευση — στη σχολική τάξη, στο σπίτι, στους χώρους εργασίας — ώστε να αποδομήσουμε στερεότυπα που για δεκαετίες δικαιολογούσαν ή εξομάλυναν τη βία. Γιατί η πρόληψη δεν αρχίζει όταν η βία εκδηλωθεί, αλλά όταν αλλάξουμε τον τρόπο που μεγαλώνουμε τα παιδιά μας και τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τις σχέσεις. Χρειαζόμαστε μια βαθιά μεταμόρφωση στις ίδιες μας τις ανθρώπινες σχέσεις.
Η έμφυλη βία δεν είναι «οικογενειακή υπόθεση» ούτε προσωπική υπόθεση δύο ανθρώπων. Είναι κοινωνικό ζήτημα, που μας αφορά όλους
Η σιωπή δεν είναι λύση — είναι συνενοχή!
Πηγές:
Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας+2Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας+2
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/violence-against-women?utm_source=chatgpt.com
Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας+1
pmnch.who.int+2Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας+2
United Nations Population Fund+1