Γράφει η Κακαΐτσα Θεοδώρα, Ψυχολόγος – Εγκληματολόγος

 

Η εφηβεία είναι μία από τις πιο ανατρεπτικές και κρίσιμες περιόδους της ανθρώπινης ζωής. Οι έφηβοι βρίσκονται σε μία φάση συνεχούς μετάβασης, όπου προσπαθούν να κατανοήσουν ποιοι είναι, ποιοι θέλουν να γίνουν και ποια είναι η θέση τους στον κόσμο.

Παρά τις δυνατότητες για ατομική ανάπτυξη και αυτοπραγμάτωση, πολλοί έφηβοι αντιμετωπίζουν σοβαρές πιέσεις από κοινωνικούς, οικογενειακούς, σχολικούς και προσωπικούς παράγοντες. Αυτή η πίεση, που συχνά είναι αόρατη στους ενήλικες και μη κατανοητή από πολλούς, είναι πραγματική και βαθιά ριζωμένη στην καθημερινή ζωή των νέων. Μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορους τρόπους, όπως άγχη, καταθλιπτικές τάσεις, αυξημένα επίπεδα ανασφάλειας ή ακόμα και ψυχοσωματικά προβλήματα.

Οι Οικογενειακές Προσδοκίες και η Κατασκευή της Επιτυχίας ως Προσδοκώμενος Στόχος

Οι γονείς συχνά προσδοκούν από τα παιδιά τους να επιτύχουν σε διάφορους τομείς: να πετύχουν στο σχολείο, να μπουν σε μια καλή σχολή, να είναι κοινωνικά αποδεκτοί και γενικά να ανταποκριθούν στα υψηλά πρότυπα που οι ίδιοι — ή και η κοινωνία — έχουν θέσει. Αν και η υποστήριξη των γονέων είναι απαραίτητη για την ευημερία των παιδιών, οι υπερβολικές προσδοκίες μπορούν να προκαλέσουν έντονη πίεση και φόβο αποτυχίας στους εφήβους. Αυτή η πίεση μπορεί να φέρει άγχη, αίσθημα ανεπάρκειας και να οδηγήσει σε συναισθηματικές και ψυχικές δυσκολίες.

Αίτια:

• Υψηλές προσδοκίες για σχολικές επιδόσεις: Ο αγώνας για άριστους βαθμούς
  και την αποδοχή σε ακαδημαϊκά προγράμματα θεωρείται από πολλούς γονείς
  καθοριστικός για το μέλλον του παιδιού.
• Η ανάγκη για κοινωνική αποδοχή: Οι γονείς συχνά, υποσυνείδητα, περνούν
  στα παιδιά την ανάγκη να ανήκουν και να αποδεικνύουν την αξία τους μέσω
  κοινωνικών επιτευγμάτων (π.χ. αθλητικά, καλλιτεχνικά ή κοινωνικά).

 

Οι Ψυχολογικές Επιπτώσεις της Ιδεατής Εικόνας

Η παρουσία των κοινωνικών δικτύων έχει φέρει μια νέα διάσταση στην πίεση που νιώθουν οι έφηβοι. Τα social media παρουσιάζουν συχνά μια πλασματική εικόνα της πραγματικότητας, με “τέλεια” σώματα, ζωές γεμάτες επιτυχίες και ανεμπόδιστες χαρές. Οι έφηβοι συγκρίνουν τη δική τους καθημερινότητα με αυτές τις εικόνες και αισθάνονται ότι δεν είναι «αρκετοί» ή ότι κάτι τους λείπει.

Αίτια:

•  Η ανάγκη για επιβεβαίωση μέσω likes και σχολίων: Η εξάρτηση από τις
  διαδικτυακές αλληλεπιδράσεις μπορεί να προκαλέσει άγχος για το αν η εικόνα
  τους online αντανακλά την προσωπικότητά τους στην πραγματική ζωή.

 

Η σύγκριση με τα πρότυπα ομορφιάς: Η εικόνα του “τέλειου” σώματος, του επιτυχημένου και του πάντα ευτυχισμένου ατόμου, προκαλεί άμεση πίεση στον έφηβο να συμμορφωθεί με κοινωνικά πρότυπα.

 

Η Σχολική Πίεση ως παράγοντας Άγχους και Κοινωνικής Αναγνώρισης

Το σχολείο συχνά μετατρέπεται σε πεδίο σφοδρού ανταγωνισμού, ιδιαίτερα όταν οι έφηβοι πιέζονται για εξαιρετικές επιδόσεις στις εξετάσεις. Η επιτυχία στις πανελλήνιες εξετάσεις ή η αποδοχή σε έναν καλό πανεπιστημιακό
τομέα θεωρείται από πολλούς ως ο μόνος δρόμος για το μέλλον. Ωστόσο, για πολλούς εφήβους, αυτός ο συνεχής αγώνας μπορεί να τους αφήσει χωρίς ψυχική αντοχή.

Αίτια:

• Εσωτερικές προσδοκίες: Η ανάγκη για υψηλούς βαθμούς και ανταπόκριση
  στις απαιτήσεις του σχολείου μπορεί να οδηγήσει σε υπερβολικό άγχος και
  εξάντληση.
• Φόβος αποτυχίας: Οι έφηβοι που δεν καταφέρνουν να πετύχουν τους στόχους
  τους συχνά νιώθουν ότι δεν έχουν αξία ή ότι θα αποτύχουν στη ζωή.

 

Ψυχολογική Ευαλωτότητα και Αυτοεκτίμηση υπό πίεση

Η εφηβεία είναι περίοδος αναπτυξιακών αλλαγών, με αποτέλεσμα πολλοί έφηβοι να βιώνουν ανασφάλεια και σύγχυση για το σώμα και την εικόνα τους. Οι συναισθηματικές μεταπτώσεις, η αναγνώριση της σεξουαλικότητας και η ανάγκη για κοινωνική αποδοχή δημιουργούν συχνά ακραίο άγχος και χαμηλή αυτοεκτίμηση.

Αίτια:

• Ανασφάλεια για το σώμα: Ειδικά τα κορίτσια συχνά νιώθουν ότι δεν πληρούν
  τα κοινωνικά πρότυπα ομορφιάς.
• Χαμηλή αυτοεκτίμηση: Όσοι έχουν αρνητική εικόνα για τον εαυτό τους
  παλεύουν με συναισθήματα αναξιότητας, που μπορεί να τους εμποδίσουν να
  απολαύσουν τη ζωή και να επιτύχουν στους στόχους τους.

 

Η Ψυχολογική Επιβάρυνση και Στρατηγικές Διαχείρισης

Καθώς οι εξωτερικές πιέσεις αυξάνονται, οι έφηβοι συχνά αισθάνονται ότι πρέπει να ανταπεξέλθουν σε ένα συνεχώς αυξανόμενο φορτίο. Όμως, η έλλειψη ψυχολογικής υποστήριξης και ο φόβος για την αντίδραση των άλλων μπορεί να τους αποτρέψει από το να αναζητήσουν βοήθεια.

Στρατηγικές Υποστήριξης και Βοήθειας
1. Οικογενειακή υποστήριξη: Ενθάρρυνση της επικοινωνίας με τους γονείς και
δημιουργία ασφαλούς περιβάλλοντος για να μιλήσουν για τις ανησυχίες τους.

2. Επαγγελματική βοήθεια: Ψυχολογική υποστήριξη και συμβουλευτική για
ανάπτυξη υγιών μηχανισμών αντιμετώπισης.

3. Ισχυρές κοινωνικές σχέσεις: Δημιουργία πραγματικών σχέσεων πέρα από τα
social media, που ενισχύουν την αυτοεκτίμηση και την ψυχική υγεία.

Συμπέρασμα
Η πίεση που νιώθουν οι έφηβοι σήμερα δεν πρέπει να αγνοείται ή να υποτιμάται. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τις διαφορετικές μορφές πίεσης που βιώνουν και να τους παρέχουμε την υποστήριξη που χρειάζονται για να αναπτυχθούν υγιώς, να μάθουν να αντέχουν τις δυσκολίες και να βρουν τον δικό τους δρόμο στον κόσμο.

Πηγές:
https://headspace.org.au
https://www.mentalhealth.org.uk