Γράφει η Κακαίτσα Θεοδώρα, Ψυχολόγος-Εγκληματολόγος
Ο αντίκτυπος του τραύματος σε ένα άτομο είναι εκτεταμένος και βαθύς. Μία από τις πτυχές του τραύματος που συχνά παραβλέπεται, είναι η δυνατότητά του να μεταβάλλει τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, που συνήθως θεωρούνται σχετικά σταθερά με την πάροδο του χρόνου. Ενώ είναι κοινώς αποδεκτό ότι οι εμπειρίες μας διαμορφώνουν ποιοι είμαστε, είναι ζωτικής σημασίας να κατανοήσουμε τους περίπλοκους τρόπους με τους οποίους το τραύμα μπορεί να επηρεάσει την προσωπικότητά μας.
Τραύμα και προσωπικότητα: Η σύνδεση
Ένα τραυματικό γεγονός είναι μια σοβαρά οδυνηρή εμπειρία που κατακλύζει την ικανότητα αντιμετώπισης ενός ατόμου. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει γεγονότα όπως σωματική ή συναισθηματική κακοποίηση, τον ξαφνικό θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου ή την επιβίωση από μια φυσική καταστροφή. Όταν έρχεται αντιμέτωπη με ένα τέτοιο ακραίο στρες, η ανθρώπινη ψυχή μπορεί να υποστεί σημαντικές αλλαγές στην προσπάθειά της να προσαρμοστεί και να επιβιώσει. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγές στα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, που συχνά θεωρούνται ως χαρακτηριστικά πρότυπα σκέψης, συναισθήματος και συμπεριφοράς.
Πώς το τραύμα αλλάζει την προσωπικότητα
Η έρευνα έχει δείξει ότι οι τραυματικές εμπειρίες μπορούν να οδηγήσουν σε σημαντικές αλλαγές στην προσωπικότητα, κυρίως μέσω της ανάπτυξης διαταραχής μετατραυματικού στρες (PTSD). Το PTSD μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορους τρόπους, συμπεριλαμβανομένης της αυξημένης επαγρύπνησης ή εγρήγορσης, του αυξημένου άγχους και της συναισθηματικής δυσλειτουργίας, τα οποία μπορούν να συμβάλουν σε αισθητές αλλαγές προσωπικότητας.
Για παράδειγμα, ένα άτομο που ήταν προηγουμένως εξωστρεφές και χαρούμενο μπορεί να αποσυρθεί μετά από ένα τραύμα. Μπορεί επίσης να παρουσιάσει αυξημένη ευερεθιστότητα, συναισθηματική αστάθεια ή συμπεριφορές επικίνδυνες για το ίδιο και τους άλλους . Τέτοιες αλλαγές μπορεί να είναι οδυνηρές για το άτομο και τους γύρω του, συμβάλλοντας περαιτέρω στον αντίκτυπο του τραύματος.
Ποιες είναι οι κοινές αντιδράσεις στο τραύμα;
Όλα τα είδη τραύματος δημιουργούν αντιδράσεις στρες. Οι άνθρωποι συχνά λένε ότι το πρώτο τους συναίσθημα είναι ανακούφιση να είναι ζωντανοί μετά από ένα τραυματικό γεγονός. Αυτό μπορεί να ακολουθείται από άγχος, φόβο και θυμό. Το τραύμα μπορεί επίσης να οδηγήσει τους ανθρώπους να διαπιστώσουν ότι δεν είναι σε θέση να σταματήσουν να σκέφτονται τι συνέβη. Τα τραυματικά γεγονότα μπορούν να δημιουργήσουν ένα υψηλό επίπεδο διέγερσης – ή αίσθημα εγρήγορσης ή “σε επιφυλακή” – επίσης, γεγονός που αναγκάζει τους ανθρώπους να αντιδρούν έντονα στους ήχους και τα αξιοθέατα γύρω τους.
Εάν καταλαβαίνετε τι συμβαίνει όταν εσείς ή κάποιος που γνωρίζετε αντιδρά σε ένα τραυματικό γεγονός, μπορεί να είστε λιγότερο φοβισμένοι και σε καλύτερη θέση να αντιμετωπίσετε. Οι αντιδράσεις είναι κοινές για οποιονδήποτε, ακόμη και για τα μέλη της Υπηρεσίας και τους Βετεράνους, ή τους εργαζόμενους διάσωσης και αρωγής σε καταστροφές, οι οποίοι έχουν εκπαιδευτεί για να ανταποκρίνονται σε κρίσεις.
Εδώ είναι μερικές κοινές αντιδράσεις στο τραύμα:
- Αβεβαιότητα για το μέλλον
- Αίσθημα απόστασης (αποστασιοποιημένος) ή απώλεια της αίσθησης ανησυχίας για τους άλλους
- Αδυναμία συγκέντρωσης ή λήψης αποφάσεων
- Αίσθημα άλματος και τρόμος εύκολα σε ξαφνικούς θορύβους
- Αίσθημα επιφυλακής και εγρήγορσης όλη την ώρα
- Όνειρα και αναμνήσεις που σας αναστατώνουν
- Προβλήματα προσαρμογής στην εργασία ή στο σχολείο
- Αποφυγή ανθρώπων, τόπων και πραγμάτων που σχετίζονται με το γεγονός
Μπορεί επίσης να αντιμετωπίσετε περισσότερες σωματικές αντιδράσεις όπως:
- Στομαχικές διαταραχές και προβλήματα στο φαγητό
- Δυσκολία στον ύπνο και αίσθημα μεγάλης κούρασης
- Σφυροκόπημα της καρδιάς, γρήγορη αναπνοή, αίσθημα τρέμουλο
- Εφίδρωση
- Σοβαρός πονοκέφαλος εάν σκέφτεστε το γεγονός
- Δεν συμβαδίζετε με την άσκηση, τη διατροφή, το ασφαλές σεξ ή την τακτική υγειονομική περίθαλψη
- Καπνίζοντας περισσότερο, χρησιμοποιώντας αλκοόλ ή ναρκωτικά περισσότερο, ή τρώγοντας πάρα πολύ
- Έχοντας τα συνεχιζόμενα ιατρικά σας προβλήματα χειροτερεύουν
Μπορεί να έχετε περισσότερα συναισθηματικά προβλήματα όπως:
- Αίσθημα νευρικότητας, ανημπορίας, φόβου, θλίψης
- Αίσθημα σοκ, μούδιασμα ή αδυναμία να αισθανθείτε αγάπη ή χαρά
- Να είστε ευερέθιστοι ή να έχετε ξεσπάσματα θυμού
- Κατηγορώντας τον εαυτό σας ή έχοντας αρνητικές απόψεις για τον εαυτό σας ή τον κόσμο
- Να μην μπορείτε να εμπιστευτείτε τους άλλους, να τσακώνεστε ή να προσπαθείτε να ελέγξετε τα πάντα
- Απόσυρση, αίσθημα απόρριψης ή εγκατάλειψης
- Αίσθημα αποστασιοποίησης, μη θέλοντας οικειότητα
Ανάκαμψη από αντιδράσεις στρες
Απευθυνθείτε στην οικογένεια και τους φίλους σας όταν είστε έτοιμοι να μιλήσετε. Είναι το προσωπικό σας σύστημα υποστήριξης. Η ανάκαμψη είναι μια συνεχής σταδιακή διαδικασία. Μην ψάχνετε να «θεραπευτείτε» ξαφνικά ή να υποθέσετε ότι θα ξεχάσετε τι συνέβη. Οι περισσότεροι άνθρωποι θα ανακάμψουν από το τραύμα φυσικά. Εάν οι αντιδράσεις άγχους σας εμποδίζουν τις σχέσεις, την εργασία ή άλλες σημαντικές δραστηριότητές σας, ίσως θελήσετε να μιλήσετε με έναν σύμβουλο ή το γιατρό σας.
Θεραπεία και Επανένταξη Προσωπικότητας
Αν και το τραύμα μπορεί να προκαλέσει σημαντικές αλλαγές στην προσωπικότητα, δεν σημαίνει μόνιμη αλλαγή. Με την κατάλληλη υποστήριξη και παρέμβαση, τα άτομα μπορούν να ανακάμψουν από το τραύμα και να ανακτήσουν τα προτραυματικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους ή να αναπτύξουν νέους, υγιέστερους τρόπους ύπαρξης.
Θεραπευτικές προσεγγίσεις όπως η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία (CBT), η διαλεκτική συμπεριφορική θεραπεία (DBT) και η απευαισθητοποίηση και επανεπεξεργασία της κίνησης των ματιών (EMDR) μπορεί να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικές στη θεραπεία διαταραχών που σχετίζονται με τραύμα. Αυτές οι θεραπείες βοηθούν τα άτομα να επεξεργαστούν τις τραυματικές εμπειρίες τους, να διαχειριστούν τα συμπτώματά τους και να αποκαταστήσουν τον έλεγχο και την ασφάλεια.
Πηγές: