Γράφει η Φιλίππα Αναστοπούλου, Κλινική Ψυχολόγος
Η κακοποίηση σε μια σχέση, ειδικά όταν βιώνεται σε νεαρή ηλικία, μπορεί να αφήσει βαθιά σημάδια στον ψυχισμό και την προσωπικότητα ενός ατόμου, τα οποία μπορεί να το συνοδεύουν για το υπόλοιπο της ζωής του. Η πρώτη σχέση είναι συχνά η πιο καθοριστική, καθώς διαμορφώνει τις αντιλήψεις και τις προσδοκίες που έχει κάποιος για τις μελλοντικές του σχέσεις. Όταν η πρώτη αυτή εμπειρία περιλαμβάνει κακοποίηση, είτε σωματική είτε συναισθηματική, τα θύματα συχνά αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην αναγνώριση υγιών σχέσεων αργότερα στη ζωή τους.
Η επίδραση της κακοποίησης στην ψυχολογία
Η κακοποίηση, και ειδικά η συναισθηματική ή ψυχολογική κακοποίηση, μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την αυτοεκτίμηση ενός ατόμου. Όταν κάποιος υπόκειται σε προσβολές, απειλές, ψυχική εξάντληση και ελέγχους από τον σύντροφο του, η εικόνα του για τον εαυτό του και τις σχέσεις παραμορφώνεται. Το άτομο είναι πιθανό να κανονικοποιήσει την ιδέα της κακοποίησης σε μια σχέση και να θεωρήσει πως ο πόνος και η κακοποίηση είναι μέρος μιας φυσιολογικής σχέσης.
Αυτό το τραύμα από τη συναισθηματική κακοποίηση μπορεί να έχει μακροχρόνιες συνέπειες. Τα θύματα κακοποίησης συχνά αναπτύσσουν συναισθηματικές καταστάσεις όπως το άγχος, η κατάθλιψη, η ανασφάλεια και η δυσκολία εμπιστοσύνης στους ανθρώπους. Επίσης, μπορεί να αρχίσουν να αισθάνονται «κολλημένα» στον κύκλο των κακοποιητικών σχέσεων, χωρίς να καταφέρνουν να διακρίνουν τις υγιείς και ασφαλείς σχέσεις.
Οι μακροπρόθεσμες συνέπειες
Οι συνέπειες από μια κακοποιητική πρώτη σχέση μπορεί να επηρεάσουν τις μελλοντικές σχέσεις σε πολλά επίπεδα:
- Επαναλαμβανόμενος κύκλος κακοποίησης: Τα άτομα που έχουν βιώσει κακοποίηση σε νεαρή ηλικία μπορεί να επαναλάβουν αυτούς τους κυκλικούς μηχανισμούς στις μελλοντικές τους σχέσεις. Συχνά, είτε είναι θύματα, είτε αναπαράγουν τα πρότυπα κακοποίησης στους άλλους, λόγω του ότι αυτή η συμπεριφορά θεωρείται φυσιολογική για αυτούς.
- Δυσκολία εμπιστοσύνης: Η εμπιστοσύνη είναι το θεμέλιο οποιασδήποτε σχέσης. Όταν κάποιος βιώνει κακοποίηση, μπορεί να έχει δυσκολία στο να εμπιστευτεί άλλους ανθρώπους στο μέλλον, ακόμα κι αν αυτοί δεν παρουσιάζουν καμία επικίνδυνη συμπεριφορά. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε απομόνωση και δυσκολία στη δημιουργία υγιών σχέσεων.
- Ανασφάλεια και χαμηλή αυτοεκτίμηση: Μετά από μια κακοποιητική σχέση, τα άτομα συχνά παλεύουν με την εικόνα τους. Χρειάζεται χρόνος και υποστήριξη για να κατανοήσουν ότι αξίζουν μια υγιή και υποστηρικτική σχέση, χωρίς να φοβούνται ή να νιώθουν υπεύθυνα για την κακοποίηση που υπέστησαν.
- Αναζητώντας υποκατάστατα αγάπης: Η ανάγκη για αποδοχή και συντροφικότητα μπορεί να ωθήσει τα άτομα να μπλέκονται σε άλλες κακοποιητικές σχέσεις στο μέλλον, προσπαθώντας να γεμίσουν το κενό που άφησε η προηγούμενη κακοποίηση. Το άτομο μπορεί να επαναλάβει την καταστροφική συμπεριφορά, ενδεχομένως υποθέτοντας ότι η αγάπη ή η συντροφικότητα περιλαμβάνει και πόνο.
Πως να σπάσουμε αυτόν τον κύκλο
Η κατανόηση και η αναγνώριση του προβλήματος είναι το πρώτο βήμα για να σπάσουμε τον κύκλο της κακοποίησης και να δημιουργήσουμε υγιείς σχέσεις στο μέλλον. Εδώ είναι κάποια βήματα που μπορούν να βοηθήσουν:
- Αναγνωρίστε τα προβλήματα και μιλήστε για αυτά: Η ψυχολογική αποδοχή της κακοποίησης και η αναγνώριση ότι πρόκειται για κάτι που συνέβη και όχι για κάτι που «πρέπει» να συμβαίνει, είναι το πρώτο βήμα για να μπορέσουμε να ανακάμψουμε. Μιλήστε σε κάποιον που εμπιστεύεστε ή ζητήστε βοήθεια από ειδικούς για να επεξεργαστείτε το τραύμα.
- Θεραπεία και υποστήριξη: Η ψυχοθεραπεία, ειδικά η γνωσιακή συμπεριφορική, μπορεί να βοηθήσει τα άτομα να επεξεργαστούν το τραύμα και να αλλάξουν τις αρνητικές πεποιθήσεις που έχουν για τον εαυτό τους και τις σχέσεις τους. Η θεραπεία μπορεί επίσης να βοηθήσει στην αναγνώριση του κύκλου κακοποίησης και την ανάπτυξη στρατηγικών για να το σπάσουν.
- Καλλιέργεια αυτοεκτίμησης: Είναι σημαντικό να μάθετε να αγαπάτε και να σέβεστε τον εαυτό σας. Αυτό σημαίνει να θέτετε όρια στις σχέσεις σας, να απομακρύνεστε από οποιονδήποτε σας φέρνει σε μια κακοποιητική κατάσταση και να αναζητάτε υποστήριξη από άτομα που σας σέβονται και σας εκτιμούν.
- Δημιουργία υγιών σχέσεων: Χρειάζεται χρόνος για να κατανοήσετε πως πρέπει να είναι μια υγιής σχέση. Είναι σημαντικό να αναγνωρίσετε τις καλές σχέσεις, δηλαδή εκείνες που χαρακτηρίζονται από σεβασμό, επικοινωνία, και υποστήριξη. Προσπαθήστε να αποφύγετε τις τοξικές σχέσεις και να περιβάλλετε τον εαυτό σας με άτομα που σέβονται τα όρια σας και σας στηρίζουν.
Συμπεράσματα
Η κακοποίηση σε μια πρώτη σχέση μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες στην ψυχολογία του θύματος και να δημιουργήσει εσφαλμένες πεποιθήσεις για τις σχέσεις, πράγμα που μπορεί να επηρεάσει μελλοντικές σχέσεις. Ωστόσο, η αναγνώριση του προβλήματος, η αναζήτηση βοήθειας και η ατομική προσπάθεια για την αποκατάσταση της αυτοεκτίμησης και της εμπιστοσύνης είναι τα πρώτα βήματα για την αλλαγή. Με την υποστήριξη ειδικών και την ενεργή συμμετοχή στην αποκατάσταση, είναι δυνατόν να σπάσετε τον κύκλο της κακοποίησης και να δημιουργήσετε υγιείς, ασφαλείς και υγιή σχέσεις στο μέλλον.
References
Dutton, D. G., & Painter, S. L. (1993). The role of childhood abuse in the cycle of violence. Psychological Bulletin, 114(2), 290–301.
Walker, L. E. (1979). The Battered Woman. Harper & Row.
Hamberger, L. K., & Hewitt, P. (1999). Partner violence and male perpetrators: Gender issues in the treatment of men who batter. Journal of ClinicalPsychology, 55(7), 859-866.