Γράφει η Φουλούλη Στέλλα, Ψυχολόγος- Εκπαιδευόμενη Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια
Η υπόθεση του Joseph Castorena στο Κολοράντο συγκλόνισε τις Ηνωμένες Πολιτείες το 2022. Ο 23χρονος καταδικάστηκε σε τέσσερις φορές ισόβια κάθειρξη χωρίς δυνατότητα αποφυλάκισης το Σεπτέμβρη του 2024, καθώς κρίθηκε ένοχος για την εν ψυχρώ δολοφονία τεσσάρων ανθρώπων – της δίδυμης αδελφής της πρώην συντρόφου του, του συζύγου της, του πατέρα της οικογένειας και ενός άνδρα που έμενε σε τροχόσπιτο στον χώρο της κατοικίας. Λίγο πριν τη σφαγή, η πρώην του είχε εκδώσει περιοριστική εντολή εναντίον του, ωστόσο εκείνος παραβίασε το σπίτι της, κρύφτηκε και επιτέθηκε θανατηφόρα. Μετά το έγκλημα, διέφυγε προς το Μεξικό και χρειάστηκε διεθνής συνεργασία για τη σύλληψή του. Το δικαστήριο δεν άφησε κανένα περιθώριο επιείκειας, αναγνωρίζοντας ότι η πράξη του ήταν προμελετημένη και με στόχο την εκδίκηση.
Η τραγωδία αυτή φέρνει στο προσκήνιο το φαινόμενο της λεγόμενης «διεκδικητικής βίας» μέσα σε ζευγάρια. Πρόκειται για τη βία που εκδηλώνεται όταν ένας άνθρωπος θεωρεί πως έχει δικαίωμα να ελέγχει ή να τιμωρεί τον/την νύν ή πρώην σύντροφό του, συχνά ακριβώς τη στιγμή που εκείνος επιχειρεί να αποδεσμευτεί από μια τοξική ή κακοποιητική σχέση. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί άνθρωποι που βιώνουν κακοποίηση διστάζουν να φύγουν∙ ο φόβος για το τι μπορεί να συμβεί εάν τολμήσουν να απομακρυνθούν είναι πολλές φορές πιο ισχυρός από την ίδια την κακοποίηση που υφίστανται. Η υπόθεση Castorena δεν είναι μια μεμονωμένη περίπτωση· αντιθέτως, αποτελεί τραγική υπενθύμιση αυτού του κινδύνου.
Η υπόθεση αναδεικνύει επίσης τις αδυναμίες του συστήματος προστασίας. Παρά την ύπαρξη περιοριστικής εντολής, το θύμα και η οικογένειά της δεν προστατεύθηκαν επαρκώς. Τέτοιες εντολές συχνά λειτουργούν περισσότερο ως γραφειοκρατική ασπίδα παρά ως πραγματικό μέτρο αποτροπής, αφού δεν συνοδεύονται πάντα από ουσιαστική επιτήρηση ή άμεση επέμβαση σε περίπτωση παραβίασης. Το αποτέλεσμα είναι ότι πολλά θύματα παραμένουν εκτεθειμένα και απροστάτευτα σε ανθρώπους που έχουν ήδη δείξει επικίνδυνα σημάδια.
Για να αποφευχθούν τέτοιες καταστάσεις, το κράτος οφείλει να επενδύσει περισσότερο στην πρόληψη και στην έγκαιρη παρέμβαση. Η εκπαίδευση για την αναγνώριση των κακοποιητικών μοτίβων πρέπει να ξεκινά από τα σχολεία και να συνεχίζεται σε όλη την κοινωνία, ενώ οι περιοριστικές εντολές χρειάζεται να συνοδεύονται από πρακτικά και άμεσα μέσα επιτήρησης. Παράλληλα, είναι κρίσιμο να παρέχονται ασφαλή καταλύματα, νομική και ψυχολογική στήριξη στα θύματα και να διασφαλίζεται ότι η αστυνομία και οι κοινωνικές υπηρεσίες συνεργάζονται στενά για να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά κάθε περιστατικό.
Η κοινωνία δεν μπορεί να μείνει αμέτοχη. Η ανοχή στη βία, η σιωπή απέναντι σε απειλές, η αδιαφορία όταν κάποιος γύρω μας καταγγέλλει φόβο ή κακομεταχείριση, συντηρούν τον κύκλο της κακοποίησης. Ο καθένας έχει ευθύνη να στηρίξει τα θύματα, να τα πιστέψει και να τα βοηθήσει να αισθανθούν ότι δεν είναι μόνα. Παράλληλα, η δημόσια συζήτηση πρέπει να αλλάξει: να πάψει να αντιμετωπίζει τέτοιες πράξεις ως «οικογενειακές τραγωδίες» και να τις αναγνωρίζει για αυτό που είναι – ακραίες εκφάνσεις μιας κουλτούρας ελέγχου, εξουσίας και βίας.
Η ιστορία του Joseph Castorena είναι ένα καμπανάκι κινδύνου. Οι νόμοι υπάρχουν, αλλά αν δεν συνοδεύονται από μηχανισμούς ουσιαστικής προστασίας και αν η κοινωνία δεν αλλάξει στάση απέναντι στη βία, θα συνεχίσουμε να θρηνούμε θύματα. Το κράτος έχει την υποχρέωση να προλάβει και να προστατεύσει. Η κοινωνία έχει το καθήκον να σταθεί στο πλευρό των θυμάτων και να καταστήσει σαφές ότι η βία δεν μπορεί να έχει καμία δικαιολογία.
Πηγές:
https://www.kktv.com/2024/09/04/aurora-man-given-4-life-sentences-murdering-ex-girlfriends-family/
Stark, E. (2007). Coercive Control: How Men Entrap Women in Personal Life. Oxford University Press.
Dobash, R. E., & Dobash, R. (1992). Women, Violence and Social Change.Routledge.
Κασιμάτη, Κ. (2019). Έμφυλη Βία και Δίκαιο: Θεωρία και Πράξη. Αθήνα: Εκδόσεις Σάκκουλα.
Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων (2022). Η Έμφυλη Βία στην Ελλάδα: Δεδομένα, Πολιτικές και Παρεμβάσεις. Αθήνα.
World Health Organization (2021). Violence against women prevalence estimates, 2018. Geneva: WHO.