Γράφει η Φιλίππα Αναστοπούλου, Κλινική Ψυχολόγος
Η κακοποίηση είτε είναι σωματική, ψυχολογική, λεκτική ή οικονομική, αφήνει βαθιά σημάδια στα θύματα. Ωστόσο, το μεγαλύτερο τραύμα δεν είναι πάντα η ίδια η κακοποίηση, αλλά η αδιαφορία και η δυσπιστία του κοντινού περιβάλλοντος και της κοινωνίας. Πόσες φορές ένα θύμα μίλησε και δεν το πίστεψαν; Πόσες φορές άκουσε λόγια που το έκαναν να αισθανθεί ακόμα πιο μόνο και ανίσχυρο;
Ακολουθούν πέντε (5) από τις πιο σοκαριστικές φράσεις που ακούνε τα θύματα κακοποίησης – λόγια που αντί να προσφέρουν στήριξη, κάνουν τη σιωπή δυνατότερη.
- «Δεν μπορεί, κάτι θα έκανες κι εσύ»
Η κακοποίηση δεν είναι ποτέ ευθύνη του θύματος. Και όμως, αυτή η φράση είναι από τις πιο συνηθισμένες που ακούν. Αντί για συμπαράσταση, το θύμα βρίσκεται στη θέση του κατηγορουμένου, σαν να έχει προκαλέσει μόνο του τη βία που υπέστη. Αυτή η στάση οδηγεί σε ντροπή και αυτοαμφισβήτηση, κάνοντας το να πιστέψει ότι ίσως αξίζει αυτό που του συμβαίνει.
- «Μα δεν φαίνεται τέτοιος άνθρωπος»
Οι θύτες δεν έχουν πάντα την εικόνα του «κακού» που περιμένουμε. Συχνά είναι γοητευτικοί, επιτυχημένοι, αγαπητοί στον κοινωνικό τους κύκλο. Αυτή η φράση κάνει το θύμα να αισθάνεται αόρατο. Είναι ένας τρόπος να απορρίπτεται η μαρτυρία του και να ενισχύεται η αμφιβολία: «Κι αν όντως υπερβάλλω;»
- «Γιατί δεν έφυγες νωρίτερα;»
Η απορία είναι κατανοητή, αλλά η πραγματικότητα είναι ότι το να φύγει κανείς από μια κακοποιητική σχέση δεν είναι τόσο εύκολο όσο φαίνεται. Υπάρχει φόβος, οικονομική εξάρτηση και συναισθηματική χειραγώγηση. Τα θύματα μπορεί να μην έχουν που να πάνε ή φοβούνται για τη ζωή τους. Αυτή η φράση τα γεμίζει ενοχές αντί να τους παρέχει στήριξη.
- «Είσαι σίγουρος/η ότι έγινε έτσι;»
Το gashlighting – η αμφισβήτηση της πραγματικότητας του θύματος, δεν προέρχεται μόνο από τον θύτη, αλλά και από την κοινωνία. Όταν ένα θύμα ακούει αυτή τη φράση, νιώθει ότι η εμπειρία του είναι αμφισβητήσιμη. Ότι ίσως, τελικά, έχει κάνει λάθος. Κι έτσι, επιλέγει τη σιωπή.
- «Μην το πεις παραέξω, θα εκτεθείς»
Η κακοποίηση τρέφεται από τη σιωπή. Όμως, η κοινωνία συχνά προτιμά να κρύβει τις «άβολες» αλήθειες κάτω από το χαλί. Το θύμα ακούει ότι αν μιλήσει, θα στιγματιστεί. Θα το θεωρήσουν «υπερβολικό», «προβληματικό», «εκδικητικό». Η κουλτούρα της σιωπής είναι ένας από τους κύριους λόγους που η κακοποίηση συνεχίζεται ατιμώρητη.
Η ανάγκη να ακούμε και να πιστεύουμε τα θύματα
Οι φράσεις που αναφέρθηκαν είναι κάτι παραπάνω από απλές λέξεις. Είναι μαχαιριές στην ψυχή ενός ανθρώπου που ήδη βιώνει πόνο. Κάθε φορά που αμφισβητούμε, μειώνουμε ή κατηγορούμε το θύμα, το σπρώχνουμε βαθύτερα στη σιωπή και την απόγνωση.
Η αλλαγή ξεκινάει από εμάς. Ας επιλέξουμε να ακούμε. Να πιστεύουμε. Να είμαστε η φωνή που γίνεται δύναμη, όχι η φωνή που σβήνει την ελπίδα.
Γιατί καμία ιστορία κακοποίησης δεν πρέπει να μείνει θαμμένη. Και κανένα θύμα δεν πρέπει να αισθάνεται μόνο του.
Πηγές:
Bancroft, L. (2002). Why does he do that? Inside the minds of angry and controlling men. Berkley Books.
https://doi.org/10.1016/S0140-6736(02)08336-8
Herman, J. L. (1992). Trauma and recovery: The aftermath of violence—from domestic abuse to political terror. Basic Books.
Stark, E. (2007). Coercive control and the entrapment of women in personal life. Oxford University Press.
United Nations Women. (2022). Ending violence against women: A global priority. https://www.unwomen.org/en/digital-library/publications
https://www.who.int/publications/i/item/9789240022256