Γράφει η Φιλίππα Αναστοπούλου, Κλινική ψυχολόγος
Η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας έχει φέρει αμέτρητες αλλαγές στην καθημερινότητά μας. Δυστυχώς, μαζί με τα οφέλη της, αναπτύχθηκαν και νέοι τρόποι κακοποίησης· μεταξύ αυτών και η εκδικητική πορνογραφία ή τεχνολογική σεξουαλική βία, δηλαδή η διανομή προσωπικού ή ερωτικού υλικού χωρίς τη συναίνεση του ατόμου. Πρόκειται για σοβαρή παραβίαση της ιδιωτικότητας, σεξουαλική βία και ψυχολογική κακοποίηση, η οποία μπορεί να επιφέρει καταστροφικές συνέπειες στη ζωή των θυμάτων και δεν έχει να κάνει αποκλειστικά με την εκδίκηση από προηγούμενο/η σύντροφο.
Τι Είναι η Εκδικητική Πορνογραφία / Τεχνολογική Σεξουαλική Βία;
Η εκδικητική πορνογραφία (ή τεχνολογική σεξουαλική βία) περιλαμβάνει τη δημοσιοποίηση φωτογραφιών, βίντεο ή ακόμα και deepfake υλικού ερωτικού ή σεξουαλικού περιεχομένου, χωρίς τη ρητή άδεια του προσώπου που απεικονίζεται. Το υλικό διαρρέει είτε από πρώην συντρόφους, είτε από αγνώστους, είτε από χάκερ που αποκτούν παράνομη πρόσβαση σε ιδιωτικά αρχεία. Στόχος είναι συνήθως η ταπείνωση, ο εκβιασμός ή ο κοινωνικός στιγματισμός του θύματος.
Μορφές Κακοποίησης (σωματικής & ψυχολογικής) και Επιπτώσεις
Το revenge porn δεν είναι απλώς μια «παραβίαση προσωπικών δεδομένων». Είναι
μια μορφή κακοποίησης με σοβαρές επιπτώσεις:
- Ψυχολογική βία
Τα θύματα συχνά βιώνουν έντονο άγχος, ντροπή, ενοχές και κατάθλιψη· σε ακραίες περιπτώσεις, μπορεί να οδηγηθούν σε αυτοκτονικές σκέψεις. - Σεξουαλική κακοποίηση
Η μη συναινετική έκθεση του σώματος αποτελεί μορφή σεξουαλικής βίας, καθώς το σώμα χρησιμοποιείται χωρίς τη θέληση ή τον έλεγχο του ατόμου. - Κοινωνική απομόνωση
Ο στιγματισμός οδηγεί σε απομάκρυνση από το φιλικό ή επαγγελματικό περιβάλλον, με αποτέλεσμα την κοινωνική αποξένωση. - Οικονομικές συνέπειες
Η δημοσιοποίηση μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την επαγγελματική ζωή του θύματος, οδηγώντας ακόμη και σε απώλεια εργασίας.
Νομικό Πλαίσιο στην Ελλάδα
Από τον Ιούνιο του 2022, ο Ν. 4947/2022 ποινικοποιεί τη μη συναινετική διανομή προσωπικού υλικού, γνωστή ως εκδικητική πορνογραφία. Οι ποινές φτάνουν έως και τα 10 χρόνια φυλάκιση, εάν η πράξη προκαλέσει σοβαρή βλάβη στο θύμα. Παράλληλα, το θύμα μπορεί να ζητήσει:
- Άμεση απομάκρυνση του παράνομου υλικού από ιστοσελίδες και πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης.
- Αποζημίωση για τη ψυχική οδύνη και τη φθορά στην προσωπική του ζωή.
Πρακτικές Προστασίας
- Επιλογή εμπιστοσύνης
Σκέψου διπλά πριν στείλεις προσωπικές φωτογραφίες ή βίντεο, ακόμη κι αν η σχέση φαίνεται σταθερή. - Χρήση ασφαλών εφαρμογών
Απόφυγε μέσα που δεν προσφέρουν end‑to‑end κρυπτογράφηση. - Άμεση αναφορά
Σε περίπτωση διαρροής:- Ενημέρωσε το CyberAlert του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη.
- Υποβολή καταγγελίας στην αστυνομία ή στον αρμόδιο εισαγγελέα.
- Αφαίρεση περιεχομένου
Αναφορά στις πλατφόρμες (Facebook, Instagram, YouTube κ.ά.) ώστε να αφαιρεθεί άμεσα το υλικό.
Κοινωνική Ευθύνη
Η εκδικητική πορνογραφία ή τεχνολογική σεξουαλική βία ανθεί στη σιωπή και την αδιαφορία. Οφείλουμε:
- Να μην κοινοποιούμε τέτοιο υλικό, ακόμη κι αν μας σταλεί.
- Να υποστηρίζουμε τα θύματα, αποφεύγοντας τον στιγματισμό.
- Να ενημερώνουμε το κοινωνικό μας περιβάλλον για τους κινδύνους και τα δικαιώματά τους.
Θυμόμαστε ότι η ευθύνη ανήκει αποκλειστικά στο θύτη!
Η Ώρα της Δράσης
Η εκδικητική πορνογραφία δεν είναι απλώς ένα «ψηφιακό σκάνδαλο». Είναι έγκλημα με βαθιές ψυχικές και κοινωνικές πληγές. Η πρόληψη, η έγκαιρη ενημέρωση και η έντονη νομική αντιμετώπιση των δραστών είναι το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε. Εάν γνωρίζεις κάποιον που έχει πέσει θύμα, στήριξέ τον: η αλληλεγγύη είναι το ισχυρότερο όπλο μας.
Πηγές:
Bloom, T. (2019). No consent: The rise of non-consensual pornography and its legal implications. Cambridge University Press.
Citron, D. K. (2014). Hate crimes in cyberspace. Harvard University Press.
https://doi.org/10.1177/0964663915624273
https://doi.org/10.1177/0964663915624273
Nóbrega, M., & Ferreira, P. (2021). The psychological impact of revenge porn on victims: A review. Journal of Cyberpsychology, 5(2), 112–128.
Walker, K., & Sleath, E. (2017). A systematic review of the criminalization of revenge porn and its effectiveness. Journal of Law and Society, 44(4), 662–688.