Μιλήστε στα παιδιά σας για τη συναίνεση και τη σεξουαλική παρενόχληση

Επιμέλεια – Μετάφραση: Νίκη Φαρδιά, φοιτήτρια Ψυχολογίας

Τον Ιούνιο του 2021, το Ofsted δημοσίευσε μια ανασκόπηση του φαινομένου της σεξουαλικής κακοποίησης σε σχολεία και κολέγια. Επισκέφθηκαν 32 σχολεία και μίλησαν με 900 παιδιά και νέους και διαπίστωσαν ότι οι επιβλαβείς σεξουαλικές συμπεριφορές είναι τόσο συχνές που ορισμένα παιδιά και νέοι τα θεωρούν φυσιολογικά. Το 92% των κοριτσιών και το 74% των αγοριών δήλωσαν ότι οι σεξιστικές προσφωνήσεις συμβαίνουν συχνά ή μερικές φορές σε αυτούς και τους συνομηλίκους τους, το 64% των κοριτσιών και το 24% των αγοριών ανέφεραν ανεπιθύμητο άγγιγμα, το 92% των κοριτσιών και το 53% των αγοριών ανέφεραν φήμες για σεξουαλική δραστηριότητα και το 80% των κοριτσιών και το 40% των αγοριών ανέφεραν πιέσεις για να παρέχουν σεξουαλικές εικόνες του εαυτού τους. Το μεγαλύτερο μέρος της συμπεριφοράς συνέβαινε σε μη επιτηρούμενα μέρη όπως πάρτι ή πάρκα, αλλά τα κορίτσια ανέφεραν επίσης περιστατικά σε διαδρόμους και ταξίδια από και προς το σχολείο. 

Το μεγαλύτερο όπλο των γονέων για την προστασία των παιδιών τους είναι η εκπαίδευσή τους, καθώς είναι οι πλέον κατάλληλοι δάσκαλοι. Σκεφτείτε το… αν τα παιδιά σας δεν ξέρουν τι σημαίνει σεξουαλική παρενόχληση, πώς θα ξέρουν πότε τους συμβαίνει ή αν τα ίδια παρενοχλούν σεξουαλικά κάποιον άλλο; Πιστεύουμε ότι οι γονείς μπορούν να αρχίσουν να εκπαιδεύουν τα παιδιά σχετικά με τη συναίνεση και την ενδυνάμωση ήδη από 1 έτους και να συνεχίσουν ακόμη και στα χρόνια του πανεπιστημίου. Ευελπιστούμε ότι αυτή η εκπαίδευση μπορεί να μας βοηθήσει να μεγαλώσουμε ενδυναμωμένους νέους ενήλικες, που έχουν ενσυναίσθηση για τους άλλους και σαφή κατανόηση της υγιούς συναίνεσης.

Ο “κανόνας του εσωρούχου”

Αυτό το υλικό προορίζεται για παιδιά ηλικίας 3 έως 7 ετών ώστε οι γονείς να εξηγήσουν στα παιδιά ότι το σώμα τους ανήκει σε αυτά και κανείς δεν μπορεί να το αγγίξει χωρίς την άδειά τους. Η ανοιχτή και άμεση επικοινωνία σε νεαρή ηλικία σχετικά με τη σεξουαλικότητα και τα ιδιωτικά μέρη του σώματος θα βοηθήσει τα παιδιά να κατανοήσουν τι δεν επιτρέπεται. 

Πείτε στα παιδιά ότι δεν είναι εντάξει αν κάποιος κοιτάζει ή αγγίζει τα ιδιωτικά του μέρη ή τους ζητά να κοιτάξουν ή να αγγίξουν τα ιδιωτικά μέρη κάποιου άλλου. Ο κανόνας των εσωρούχων τους βοηθά να αναγνωρίσουν ένα προφανές, εύκολο στη μνήμη σύνορο: τα εσώρουχα. Εάν τα παιδιά δεν είναι βέβαια ότι η συμπεριφορά ενός ατόμου είναι αποδεκτή, βεβαιωθείτε ότι γνωρίζουν ότι μπορούν να ζητούν βοήθεια από έναν έμπιστο ενήλικα.

Η μυστικότητα είναι μια κύρια τακτική των σεξουαλικών κακοποιών. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο είναι σημαντικό να διδάξετε τη διαφορά μεταξύ καλών και κακών μυστικών και να δημιουργήσετε ένα κλίμα εμπιστοσύνης. Κάθε μυστικό που κάνει το παιδί ανήσυχο, να νιώθει άβολα, φοβισμένο ή λυπημένο δεν είναι καλό και δεν πρέπει να φυλάσσεται. Θα πρέπει να ειπωθεί σε έναν αξιόπιστο ενήλικα. Τα παιδιά πρέπει πάντα να αισθάνονται ότι μπορούν να μιλήσουν στους γονείς τους για αυτό το θέμα.

Μάθετε στα παιδιά σας την αξία του «όχι».

Μάθετε στα παιδιά σας ότι έχουν το δικαίωμα να αρνηθούν ένα φιλί ή ένα άγγιγμα, ακόμη και από ένα άτομο που αγαπούν. Τα παιδιά πρέπει να διδάσκονται να λένε “όχι”, αμέσως και σταθερά, σε ακατάλληλη σωματική επαφή, να ξεφεύγουν από επισφαλείς καταστάσεις και να εξομολογούνται σε έναν έμπιστο ενήλικα τι συνέβη. 

Ποτέ μη τα πιέσετε να αλληλεπιδράσουν, να φιλήσουν, να αγκαλιάσουν κάποιον που δε θέλουν όσο κοντινό άνθρωπο κι αν τον θεωρείτε. Επιπλέον, να μια «κωδική» λέξη που μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα παιδιά σας όταν αισθάνονται ανασφαλή ή θέλουν να απομακρυνθούν.

Φέρτε τα παιδιά σε «επαφή» για το σώμα τους.

Ενθαρρύνετε τα παιδιά να πλένουν τα γεννητικά τους όργανα κατά τη διάρκεια του μπάνιου. Είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να βοηθήσετε στην ενθάρρυνση της υπερηφάνειας και της αίσθησης ιδιοκτησίας του σώματός τους. Φυσικά οι γονείς πρέπει να βοηθήσουν μερικές φορές χρησιμοποιώντας το μοντέλο συγκατάθεσης, ζητώντας άδεια για να βοηθήσουν στο πλύσιμο του σώματος του παιδιού. «Μπορώ να σου πλύνω την πλάτη τώρα; Τι λες για τα πόδια σου;». Αν το παιδί πει “όχι” τότε δώστε τους την πετσέτα και πες, «Ωραία! Χρειάζεται πλύσιμο. Θα το κάνεις εσύ.»

Επιπλέον, επιτρέψτε στα παιδιά να μιλούν για το σώμα τους με όποιον τρόπο θέλουν, χωρίς ντροπή. Διδάξτε τους τις σωστές λέξεις για τα γεννητικά τους όργανα και γίνετε ένα ασφαλές μέρος για αυτά ώστε να μιλήσουν για τα σώματά τους και την σεξουαλικότητα τους. Διδάξτε στα παιδιά ότι ο τρόπος που αλλάζουν τα σώματά τους είναι υπέροχος, αλλά μερικές φορές μπορεί να προκαλέσει σύγχυση. Ο τρόπος που μιλάτε για αυτές τις αλλαγές θα δείξει την προθυμία σας να μιλήσετε και για άλλα ευαίσθητα θέματα. Να είστε επιστημονικοί, άμεσοι και να απαντάτε σε οποιεσδήποτε ερωτήσεις μπορεί να έχει το παιδί σας, χωρίς ντροπή ή αμηχανία. 

Επιπλέον, μη πειράζετε τα παιδιά για τις φιλίες τους με αγόρια-κορίτσια, ή για το ότι έχουν ερωτευτεί. Ό,τι κι αν αισθάνονται, είναι εντάξει. Αν η φιλία τους με κάποιον άλλο φαίνεται σαν ερωτικό ενδιαφέρον, μην το αναφέρετε. Μπορείτε να τους κάνετε ανοιχτές ερωτήσεις και να είστε έτοιμοι να μιλήσετε – ή να μην μιλήσετε – για αυτό.

Συζητήστε για τις αλλαγές της εφηβείας.

Η εκπαίδευση σχετικά με το “καλό άγγιγμα / κακό άγγιγμα” παραμένει ζωτικής σημασίας, ιδιαίτερα στο γυμνάσιο. Αυτή είναι μια εποχή όπου εμφανίζονται διάφορα παιχνίδια αφής. Πρέπει να κάνουμε τα παιδιά να μιλάνε για τους τρόπους με τους οποίους αυτά τα παιχνίδια επηρεάζουν άλλους ανθρώπους. Θα προσπαθήσουν να το διαγράψουν, αλλά είναι σημαντικό να τα ενθαρρύνουμε να το συζητήσουν και να τα ρωτήσουμε πώς θα ένιωθαν αν κάποιος τους χτυπούσε με αυτόν τον τρόπο ή έκανε κάτι που τους έκανε να αισθάνονται άβολα ή ότι παραβιάζεται η προσωπική τους σφαίρα.

Στα παιδιά που βρίσκονται στην αρχή της εφηβείας στις συζητήσεις περί σεξουαλικότητας συνιστάται να αρχίσετε να ενσωματώνετε πληροφορίες σχετικά με τη συγκατάθεση. Αυτή είναι μια μεγάλη στιγμή για να μιλήσετε σχετικά με το να ζητήσεις άδεια να φιλήσεις ή να αγγίξεις έναν σύντροφο. Εξηγήστε ότι μόνο “ναι” σημαίνει “ναι”. Να μην περιμένουν από τον/την σύντροφό τους να πει “όχι” για να ζητήσουν συγκατάθεση. Όπως επίσης ότι και οι ίδιοι πρέπει να νιώθουν ότι είναι αποδεκτό να σταματήσουν μία συνεύρεση οποτεδήποτε νιώσουν άβολα.

Φυσικά, οι συζητήσεις επιμόρφωσης σε ζητήματα σεξουαλικότητας καλό θα ήταν να μη σταματούν σε κανένα στάδιο ανάπτυξης και καλλιέργειας του χαρακτήρα ενός παιδιού, ακόμη κι όταν έχει ενηλικιωθεί. Πραγματικά είναι κατανοητό να θεωρείται ένα δύσκολο θέμα να προσεγγιστεί όταν αφορά το πλαίσιο γονέας-παιδί, ωστόσο να σκέφτεστε πως αν δεν παρέχετε εσείς τις πληροφορίες και την παιδεία για τα θέματα αυτά, είναι πιθανό τα παιδιά σας να μην καταλάβουν ποτέ έννοιες όπως η συγκατάθεση, η συναίνεση και τί είναι τελικά παρενόχληση, ή -ακόμα χειρότερα- λαμβάνοντας πληροφορίες από αναξιόπιστες πηγές να αποκτήσουν στρεβλές εντυπώσεις. Σας προτείνουμε, λοιπόν, κάποιους πιθανούς τρόπους που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν διευκολυντικά για εσάς:

• Χρησιμοποιήστε τα μέσα μαζικής ενημέρωσης για να κάνετε μια συσχέτιση. Ρωτήστε τη γνώμη του παιδιού σας για κάτι που συμβαίνει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στις ειδήσεις, σε μια νέα ταινία ή σε μια δημοφιλή τηλεοπτική εκπομπή. Ζητώντας τη γνώμη τους τούς δείχνει ότι εκτιμάτε την άποψή τους και ανοίγει την πόρτα για περισσότερη συζήτηση.
• Χρησιμοποιήστε τη δική σας εμπειρία για να πείτε μια ιστορία ασφαλείας. Η κοινή χρήση των δικών σας εμπειριών μπορεί να κάνει αυτές τις συνομιλίες να έχουν μία βάση για συζήτηση. Αν δεν έχετε μια εμπειρία που αισθάνεστε άνετα να μοιραστείτε, μπορείτε να πείτε μια ιστορία για κάποιον που γνωρίζετε.
• Μιλάμε απευθείας για σεξουαλική επίθεση. Για κάποια παιδιά και εφήβους, θέματα ασφάλειας όπως η σεξουαλική επίθεση δεν είναι γνωστά. Από την άλλη, μπορεί να έχουν λανθασμένες πληροφορίες σχετικά με τη σεξουαλική επίθεση που έχουν πάρει από συνομηλίκους τους ή από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Αναφέρετε στατιστικά στοιχεία που σχετίζονται με αυτά, όπως το γεγονός ότι το 93% των θυμάτων που είναι ανήλικοι γνωρίζουν τον δράστη. Εξηγήστε ότι κανείς δεν “μοιάζει με βιαστή”, και ότι οκτώ στις δέκα περιπτώσεις σεξουαλικής επίθεσης διαπράττονται από κάποιον γνωστό στο θύμα.
• Όσο πιο νωρίς νιώθετε ότι το παιδί σας μπορεί να αντιληφθεί κάποιες έννοιες και να μάθει να προσέχει τον εαυτό του και να μοιράζετε μαζί σας ό,τι το κάνει να νιώσει άβολα, τόσο νωρίς να φέρετε το θέμα της σεξουαλικότητας και της παρενόχλησης στη μεταξύ σας επικοινωνία. 

Κάθε παιδί και κάθε οικογένεια έχει τα δικά της ιδιαίτερα χαρακτηριστικά επικοινωνίας. Ωστόσο, πάντα εμείς είμαστε υπεύθυνοι να δώσουμε στους μικρούς αυτούς ανθρώπους τα απαραίτητα εφόδια για να παραμείνουν ασφαλείς και να αποτελούν συνετά μέλη της κοινωνίας.

Σεβασμός κι αγάπη για το συνάνθρωπο… αυτή είναι η συνταγή του «καλού ανθρώπου», κι αυτό πρέπει να μαθαίνουμε στα παιδιά μας!

Πηγές:

www.talkwithyourkids.org

www.positiveparentingsolutions.com

www.rainn.org