Βουλιμία, Υπερφαγία και Παχυσαρκία | Τι Κρύβεται Πίσω από τα Συμπτώματα;

Γράφει η Αναστοπούλου Φιλίππα, Κλινική Ψυχολόγος

Η βουλιμία, η υπερφαγία και η συναισθηματική παχυσαρκία είναι θέματα που σχετίζονται με την τροφή, τη συναισθηματική ικανοποίηση και την αυτοεικόνα. Αυτές οι διαταραχές επηρεάζονται τόσο από βιολογικούς όσο και από ψυχολογικούς και κοινωνικούς παράγοντες. Η διαχείρισή τους δεν περιορίζεται απλά στη μείωση της κατανάλωσης τροφής, αλλά απαιτεί κατανόηση της βαθύτερης αιτίας, καθώς και στήριξη από επαγγελματίες υγείας για τη διαχείριση των υποκείμενων συναισθηματικών προκλήσεων.

Τι είναι η Βουλιμία, η Υπερφαγία και η Συναισθηματική Παχυσαρκία

Βουλιμία: Πρόκειται για μια διατροφική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από επεισόδια ανεξέλεγκτης υπερφαγίας, ακολουθούμενα συχνά από μέτρα «αντιρρόπησης», όπως είναι η πρόκληση εμετού ή η χρήση καθαρτικών. Τα άτομα που πάσχουν από βουλιμία βιώνουν έναν κύκλο βουλιμικών επεισοδίων, συνοδευόμενο από έντονη ενοχή και ντροπή, καθώς και συναισθήματα αναξιότητας και απογοήτευσης.

Υπερφαγία: Η υπερφαγία χαρακτηρίζεται από επεισόδια υπερβολικής κατανάλωσης τροφής χωρίς αντισταθμιστικές συμπεριφορές, όπως η πρόκληση εμετού. Τα άτομα καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες φαγητού μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, συχνά χωρίς πραγματική αίσθηση πείνας, οδηγούμενα από έντονο στρες, θλίψη ή άλλα συναισθηματικά ερεθίσματα.

Συναισθηματική Παχυσαρκία: Η συναισθηματική παχυσαρκία συνδέεται στενά με την υπερφαγία και χαρακτηρίζεται από την τάση του ατόμου να καταναλώνει φαγητό ως μηχανισμό αντιμετώπισης συναισθημάτων, όπως είναι το άγχος, η μοναξιά, η θλίψη ή η απογοήτευση. Σε αυτήν την περίπτωση, η παχυσαρκία δεν είναι μόνο συνέπεια υπερβολικής κατανάλωσης τροφής, αλλά και αποτέλεσμα της ανάγκης του ατόμου να καλύψει εσωτερικά συναισθήματα και ανάγκες.

Αίτια και Παράγοντες Ανάπτυξης

 Οι διαταραχές αυτές δεν προκαλούνται από έναν μόνο παράγοντα. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για αποτέλεσμα πολυπαραγοντικών αιτίων που περιλαμβάνουν βιολογικούς, ψυχολογικούς και κοινωνικούς παράγοντες.

Βιολογικοί Παράγοντες: Ορισμένες έρευνες υποστηρίζουν ότι γενετικοί και νευρολογικοί παράγοντες παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη διατροφικών διαταραχών. Ανωμαλίες σε εγκεφαλικά κυκλώματα που σχετίζονται με τη ρύθμιση της διάθεσης και της όρεξης μπορεί να αυξήσουν την πιθανότητα ανάπτυξης βουλιμίας ή υπερφαγίας.

Ψυχολογικοί Παράγοντες: Τα άτομα που παρουσιάζουν βουλιμία ή υπερφαγία συχνά παλεύουν με θέματα αυτοεκτίμησης, ανασφάλειας και στρες. Πολλοί μπορεί να προσπαθούν να διαχειριστούν τις ψυχικές τους καταστάσεις, όπως η κατάθλιψη, το άγχος ή ακόμα και το μετατραυματικό στρες, μέσω της κατανάλωσης τροφής. Η τάση αυτή συνδέεται με την ανάγκη για συναισθηματική κάλυψη και ανακούφιση.

Κοινωνικοί Παράγοντες: Η κοινωνία προωθεί πρότυπα «ιδανικής» εμφάνισης και πίεσης για αδύνατα σώματα, κάτι που ενισχύει τα αρνητικά συναισθήματα γύρω από το σωματικό βάρος και την εικόνα του ατόμου. Άτομα που αντιμετωπίζουν πίεση από το περιβάλλον τους, είτε αυτό είναι η οικογένεια είτε ο κοινωνικός τους κύκλος, είναι πιο ευάλωτα στην ανάπτυξη συναισθηματικής υπερφαγίας και παχυσαρκίας.

Επιπτώσεις στη Σωματική και Ψυχολογική Υγεία

 Οι επιπτώσεις αυτών των διαταραχών είναι σημαντικές και επηρεάζουν τόσο τη σωματική όσο και την ψυχική υγεία του ατόμου.

 

Σωματικές Επιπτώσεις

Η συνεχής υπερβολική κατανάλωση τροφής, είτε λόγω βουλιμίας είτε λόγω υπερφαγίας, μπορεί να οδηγήσει σε πληθώρα προβλημάτων υγείας:

Καρδιαγγειακά προβλήματα: Η υπερκατανάλωση τροφής αυξάνει το σωματικό βάρος και τα επίπεδα χοληστερίνης και πίεσης, αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο καρδιακών προβλημάτων.

Διαβήτης τύπου 2: Η συχνή κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων φαγητού, ιδίως αν πρόκειται για τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη και λιπαρά, μπορεί να οδηγήσει σε αντίσταση στην ινσουλίνη και τελικά στην ανάπτυξη διαβήτη.

Γαστρεντερικά προβλήματα: Το πεπτικό σύστημα δυσκολεύεται να επεξεργαστεί υπερβολικές ποσότητες τροφής, προκαλώντας προβλήματα όπως καούρα, φούσκωμα και δυσκοιλιότητα.

Ορμονικές διαταραχές: Οι αυξομειώσεις στο σωματικό βάρος μπορούν να επηρεάσουν το ορμονικό σύστημα και, ειδικότερα στις γυναίκες, να διαταράξουν τον έμμηνο κύκλο και την αναπαραγωγική υγεία.

Ψυχολογικές Επιπτώσεις

Η βουλιμία, η υπερφαγία και η συναισθηματική παχυσαρκία επηρεάζουν επίσης έντονα την ψυχική υγεία και τη συναισθηματική ισορροπία του ατόμου:

Αυτοεκτίμηση και αυτοεικόνα: Τα άτομα που βιώνουν βουλιμία και υπερφαγία συχνά νιώθουν έντονη ντροπή, ενοχή και χαμηλή αυτοεκτίμηση, κάτι που μπορεί να τα οδηγήσει σε ένα φαύλο κύκλο συνεχούς υπερφαγίας και αυτοκατηγορίας.

Κατάθλιψη και άγχος: Οι διατροφικές διαταραχές συνοδεύονται συχνά από συμπτώματα κατάθλιψης και άγχους. Το αίσθημα της αποτυχίας και της απώλειας ελέγχου, ως αποτέλεσμα της παρόρμησης, δημιουργεί διαρκή ανησυχία και έντονο στρες.

Κοινωνική απομόνωση: Τα άτομα μπορεί να αποφεύγουν κοινωνικές εκδηλώσεις και να απομονώνονται λόγω του φόβου ότι θα κριθούν για το βάρος τους ή τις διατροφικές τους συνήθειες.

Εθισμός και εξάρτηση: Η σχέση με την τροφή μπορεί να γίνει εθιστική, με αποτέλεσμα το άτομο να «χρησιμοποιεί» την τροφή ως τρόπο διαφυγής από τα συναισθηματικά προβλήματα.

Τρόποι Διαχείρισης και Θεραπείας

Η θεραπεία για τις διατροφικές διαταραχές συχνά περιλαμβάνει μια ολιστική προσέγγιση που συνδυάζει σωματική και ψυχολογική φροντίδα.

Ψυχοθεραπεία: Η ψυχοθεραπεία αποτελεί τον πιο σημαντικό άξονα για τη διαχείριση διαταραχών όπως η βουλιμία και η υπερφαγία. Μέσω της γνωσιακής-συμπεριφορικής θεραπείας (CBT), οι θεραπευόμενοι εκπαιδεύονται να εντοπίζουν και να διαχειρίζονται τα αρνητικά πρότυπα σκέψης που οδηγούν σε υπερφαγία.

Διατροφική συμβουλευτική: Η εκπαίδευση του ατόμου σε υγιεινές διατροφικές συνήθειες βοηθά στην ανάπτυξη μιας θετικής σχέσης με την τροφή. Ο διαιτολόγος μπορεί να παρέχει καθοδήγηση ώστε να μειωθούν τα επεισόδια υπερφαγίας και να βελτιωθεί η συνολική υγεία.

Φαρμακευτική αγωγή: Σε ορισμένες περιπτώσεις, η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να βοηθήσει στη ρύθμιση των συμπτωμάτων κατάθλιψης και άγχους, που συχνά συνοδεύουν τις διατροφικές διαταραχές.

Ομαδική θεραπεία: Η ομαδική ψυχοθεραπεία μπορεί να προσφέρει υποστήριξη και αίσθηση κατανόησης, βοηθώντας το άτομο να μοιραστεί τις εμπειρίες του με άλλους που βιώνουν παρόμοιες προκλήσεις.

Η αντιμετώπιση της βουλιμίας, της υπερφαγίας και της συναισθηματικής παχυσαρκίας είναι μια συνεχής διαδικασία που απαιτεί δέσμευση, υπομονή και τη βοήθεια επαγγελματιών. Μέσα από την κατάλληλη θεραπευτική παρέμβαση, είναι εφικτό να επιτευχθεί η αποκατάσταση της σχέσης με το φαγητό και η βελτίωση της ψυχικής και σωματικής ευεξίας.

Πηγές:

https://www.apa.org/topics/eating-disorders

https://www.nationaleatingdisorders.org/health-consequences-eating-disorders

https://www.nimh.nih.gov/health/publications/eating-disorders