Γράφει η Κωνσταντίνα Πιπέρη , Ψυχολόγος MSc
Η σχέση με ένα νάρκισσο μπορεί να είναι μια εξαιρετικά δύσκολη και επιζήμια εμπειρία για το θύμα. Παρά το γοητευτικό και ευχάριστο προσωπείο που μπορεί να δείχνουν αρχικά, οι νάρκισσοι συχνά καταλήγουν να ελέγχουν και να χειραγωγούν τον/την σύντροφό τους, δημιουργώντας μια τοξική δυναμική στη σχέση.
Σημάδια
Οι νάρκισσοι χρησιμοποιούν διάφορες τακτικές για να διατηρούν τον έλεγχο και να χειραγωγούν τον/την σύντροφό τους. Κάποια από τα πιο χαρακτηριστικά σημάδια αποτελούν τα εξής:
- Έλλειψη Ενσυναίσθησης: Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά ενός νάρκισσου είναι η αδυναμία του να κατανοήσει τα συναισθήματα των άλλων. Για παράδειγμα, αν πείτε στο σύντροφό σας ότι αισθάνεστε στεναχωρημένοι, εκείνος μπορεί να αντιδράσει με αδιαφορία ή ακόμα και να σας κατηγορήσει ότι υπερβάλλετε. Η συνεχής έλλειψη υποστήριξης και κατανόησης μπορεί να κάνει το θύμα να νιώθει μόνο και απομονωμένο.
- Υποτιμητικές Συμπεριφορές: Οι νάρκισσοι συχνά χρησιμοποιούν προσβλητικά σχόλια και κριτική για να μειώσουν την αυτοεκτίμηση του συντρόφου τους. Παράδειγμα, «Είσαι υπερβολικά ευαίσθητος, κανείς άλλος δεν θα αντιδρούσε με αυτόν τον τρόπο». Τέτοιες φράσεις υπονομεύουν την αυτοπεποίθηση του θύματος και αυξάνουν τα αισθήματα ανεπάρκειας.
- Έλεγχος και Χειραγώγηση: Ο έλεγχος είναι ένα κεντρικό στοιχείο στη συμπεριφορά ενός νάρκισσου. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το «gaslighting», όπου ο νάρκισσος προσπαθεί να κάνει τον/την σύντροφό του να αμφισβητήσει την πραγματικότητα. Για παράδειγμα, αν το θύμα πει ότι αισθάνεται πως κάτι δεν πάει καλά στη σχέση, ο νάρκισσος μπορεί να πει: «Φαντάζεσαι πράγματα που δεν υπάρχουν» ή «Πάντα δραματοποιείς τις καταστάσεις». Αυτή η τακτική αποπροσανατολίζει το θύμα και το κάνει να αμφισβητεί τα δικά του συναισθήματα και σκέψεις.
- Αναζήτηση Επιβεβαίωσης και Προσοχής: Οι νάρκισσοι χρειάζονται διαρκώς την προσοχή και την επιβεβαίωση των άλλων για να νιώθουν σημαντικοί. Για παράδειγμα, αν ο σύντροφος δεν τους προσέξει ή δεν αναγνωρίσει τη δουλειά τους, μπορεί να ξεκινήσουν έναν καβγά ή να υπονοήσουν ότι δεν τους αγαπούν αρκετά. Αυτή η συνεχής αναζήτηση επιβεβαίωσης κάνει τον σύντροφο τους να νιώθει ότι πρέπει να είναι πάντα σε εγρήγορση για να τους ικανοποιεί.
Επιπτώσεις
Η σχέση με ένα ναρκισσιστικό άτομο μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες για την ψυχική υγεία και τη συναισθηματική ευεξία του θύματος. Από τις πιο συνηθισμένες επιπτώσεις είναι:
- Χαμηλή Αυτοεκτίμηση: Η χαμηλή αυτοεκτίμηση εκδηλώνεται όταν το θύμα αρχίζει να αμφιβάλλει για την αξία του. Μπορεί να σκεφτεί: «Μήπως είμαι πραγματικά τόσο ανίκανος/ανίκανη όσο μου λέει;» ή «Ίσως να μην αξίζω κάτι καλύτερο από αυτή τη σχέση». Αυτή η διαρκής αμφισβήτηση του εαυτού μπορεί να οδηγήσει σε μια αίσθηση αδυναμίας να πάρει αποφάσεις για τη ζωή του.
- Συναισθηματική Εξάντληση: Η προσπάθεια να ικανοποιήσει κανείς έναν νάρκισσο είναι μια επίπονη διαδικασία που συχνά οδηγεί σε συναισθηματική εξάντληση. Το θύμα μπορεί να νιώθει ότι όλη του η ενέργεια πηγαίνει στη διατήρηση της σχέσης, χωρίς καμία συναισθηματική ανταπόδοση. Αυτή η εξάντληση μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα του θύματος να επικεντρωθεί σε άλλες πτυχές της ζωής του, όπως η εργασία ή οι κοινωνικές σχέσεις.
- Άγχος και Κατάθλιψη: Οι συνεχείς συναισθηματικές πιέσεις από τον νάρκισσο μπορούν να οδηγήσουν σε σοβαρά συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης. Για παράδειγμα, το θύμα μπορεί να αισθάνεται αβοήθητο και να μην μπορεί να δει διέξοδο από την τοξική σχέση. Αυτό το αίσθημα μπορεί να το οδηγήσει σε απόγνωση και αίσθημα απομόνωσης από τους γύρω του.
- Απομόνωση από Κοντινούς Ανθρώπους: Ένα συνηθισμένο παράδειγμα απομόνωσης είναι όταν ο νάρκισσος προσπαθεί να απομακρύνει το θύμα από τους φίλους και την οικογένειά του. Μπορεί να πει: «Οι φίλοι σου σε επηρεάζουν αρνητικά, καλύτερα να μείνεις μακριά τους» ή «Η οικογένειά σου δεν σε καταλαβαίνει όπως εγώ». Αυτός ο τύπος απομόνωσης καθιστά το θύμα πιο εξαρτημένο από τον νάρκισσο και δυσκολεύει την απόδραση από τη σχέση.
Η Αναγνώριση και η Απελευθέρωση
Η αναγνώριση ότι κάποιος βρίσκεται σε σχέση με νάρκισσο είναι δύσκολη, αλλά απαραίτητη για την προστασία του εαυτού του. Η αναζήτηση επαγγελματικής βοήθειας, η υποστήριξη από φίλους ή οικογένεια και η ανάπτυξη δεξιοτήτων αυτοφροντίδας μπορούν να βοηθήσουν το θύμα να ξαναβρεί την αυτοεκτίμησή του και να απομακρυνθεί από την τοξική σχέση.
Αυτή η σχέση μπορεί να καταστρέψει την αυτοπεποίθηση και την ψυχική ευεξία του θύματος, αλλά η συνειδητοποίηση αυτής της κατάστασης και η απόφαση να ζητήσει κανείς βοήθεια είναι το πρώτο βήμα προς την ανάκαμψη. Με τη σωστή υποστήριξη, το θύμα μπορεί να ξαναβρεί τη δύναμή του και να χτίσει υγιείς σχέσεις στο μέλλον.
Πηγές:
https://psycnet.apa.org/record/2011-16529-000
https://www.jstor.org/stable/48602118
https://www.goodreads.com/book/show/6547576