Scroll Top

Ανάγκη για Αποδοχή και το Σύνδρομο του Καλού Παιδιού | Τεχνικές Διαχείρισης και Απελευθέρωσης

bhnrmtg

Γράφει η Ασπασία Πίζγα, Ψυχολόγος και Διδάκτωρ στην Ιατρική Σχολή Αθηνών

Το «σύνδρομο του καλού παιδιού» ή αλλιώς ο ρόλος του ‘people pleaser’ αναφέρεται σε άτομα που προσπαθούν διαρκώς να ικανοποιούν τους άλλους, συχνά εις βάρος των δικών τους αναγκών και επιθυμιών. Αυτό το φαινόμενο συνδέεται με την ανάγκη για αποδοχή, αγάπη και αποφυγή της απόρριψης ή της σύγκρουσης (Rosenberg,2003· Kahn, A. 2016). Οι άνθρωποι αυτοί επιδιώκουν να ευχαριστούν τους άλλους, ακόμη κι αν αυτό συνεπάγεται την παραμέληση των προσωπικών τους αναγκών. Το σύνδρομο του «καλού παιδιού» μπορεί να προκύψει από ένα συνδυασμό ψυχολογικών παραγόντων, γονικών προσδοκιών και κοινωνικών πιέσεων.

Η συμπεριφορά αυτή συχνά έχει βαθιές ρίζες στην παιδική ηλικία, όπου οι προσδοκίες των γονέων ή οι κοινωνικές πιέσεις (σχολείο, παρέες, επιρροές) προωθούν την ανάγκη για «καλή» συμπεριφορά.

Ψυχολογικές Προσεγγίσεις

               Η ανάγκη για αποδοχή αποτελεί έναν θεμελιώδη παράγοντα στην ανθρώπινη ψυχολογία και έχει αναλυθεί εκτενώς από σημαντικούς ψυχολόγους. Στο έργο του Φρόιντ ‘The Ego and the Id’ (1923) αναλύεται πώς οι προσδοκίες και οι σχέσεις των γονέων μπορούν να επηρεάσουν την ανάπτυξη της προσωπικότητας και τη δημιουργία εσωτερικών συγκρούσεων στο παιδί. Στη θεωρία Κοινωνικής Μάθησης,  ο Albert Bandura αναλύει πως οι άνθρωποι μαθαίνουν μέσω της παρατήρησης και της μίμησης, γεγονός που δείχνει ότι η επιδίωξη να ευχαριστούμε συνεχώς τους άλλους μπορεί να είναι μια μαθημένη συμπεριφορά από την ανατροφή και επιρροές του περιβάλλοντός μας.

               Ο Abraham Maslow, Αμερικανός ψυχολόγος, γνωστός  για τη θεωρία της ιεραρχίας των αναγκών, στο έργο  “A Theory of Human Motivation” (1943) εισάγει την πυραμίδα ιεράρχησης των αναγκών, αναδεικνύοντας την αποδοχή και την κοινωνική αναγνώριση ως θεμελιώδεις ανάγκες που επηρεάζουν την ανθρώπινη συμπεριφορά και κίνητρα. Αυτή η ανάγκη είναι καθοριστική για τη συναισθηματική ευημερία και μπορεί να οδηγήσει σε συμπεριφορές που στοχεύουν στη διατήρηση της αποδοχής από τους άλλους. Σύμφωνα με τις μελέτες του B.F Skinner τα άτομα που αναπτύσσουν το σύνδρομο του «καλού παιδιού» συχνά έχουν μάθει ότι «καλή» συμπεριφορά (π.χ. συμμόρφωση, ευγένεια, υποταγή) είναι αυτή που επιβραβεύεται από τους γονείς ή τους άλλους γύρω τους. Όταν το παιδί συμμορφώνεται με τις προσδοκίες των γονέων και λαμβάνει επιβράβευση (π.χ. έπαινοι, αγάπη, προσοχή), ενισχύει αυτή τη συμπεριφορά και την καθιστά συνηθισμένη.. Επίσης πολλές φορές το άτομο κοινωνικά τιμωρείται με το  να λέει τη γνώμη του και να βάζει όρια με αποτέλεσμα να υιοθετεί συμπεριφορές αποφυγής της σύγκρουσης (αφού τιμωρείται) γεγονός που ενισχύει την τάση του να ευχαριστεί τους άλλους.

               Από την προσέγγιση της γνωστικής ψυχολογίας, οι στάσεις και οι πεποιθήσεις του ατόμου διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη συμπεριφορά του. Οι άνθρωποι που παρουσιάζουν χαρακτηριστικά του “people pleasing” συχνά έχουν εσωτερικεύσει πεποιθήσεις που τους οδηγούν να αναζητούν την αποδοχή μέσω της υποταγής στις επιθυμίες των άλλων. Σύμφωνα με τον ψυχολόγο και ψυχοθεραπευτή Albert Ellis   οι γνωστικές στρεβλώσεις (μη ρεαλιστικοί ή αρνητικοί τρόποι σκέψης που διαστρεβλώνουν την αντίληψη της πραγματικότητας) πχ οι υπερβολικές γενικεύσεις, η καταστροφολογία και η αυτοαπαξίωση  (self-sabotage) συχνά ενισχύουν το φόβο απόρριψης.

Παράδειγμα γνωσιακής διαστρέβλωσης «Πρέπει να συμφωνώ με τις απόψεις των φίλων μου για να συνεχίσουν να με κάνουν παρέα»

Οι άνθρωποι που γίνονται θυσία συνεχώς για τους άλλους σε βάρος τους βρίσκονται συχνά σε έναν φαύλο κύκλο, όπου όσο περισσότερο προσφέρουν, τόσο περισσότερες απαιτήσεις τους τίθενται, γεγονός που τους οδηγεί σε συναισθηματική κόπωση. Σταδιακά, το άτομο χάνει την ταυτότητά του και την ικανότητα να εκφράσει ειλικρινά τις δικές του επιθυμίες. Βολεύει τους άλλους αλλά δε νιώθει καλά με τον εαυτό του.

               Το σύνδρομο του ‘καλού παιδιού’ συνήθως αναπτύσσεται από παιδικές εμπειρίες, όπου το παιδί συνειδητοποιεί ότι η αγάπη και η αποδοχή συνδέονται άμεσα με το πόσο καλά ικανοποιεί τις ανάγκες των άλλων. Μεγαλώνοντας, αυτά τα άτομα συνεχίζουν να προσπαθούν να ανταποκριθούν στις προσδοκίες του περιβάλλοντος τους, αναζητώντας συνεχώς την επιβεβαίωση και την αποδοχή.

               Αν και αυτό μπορεί να φαίνεται ως μια ευγενική συμπεριφορά, στην πραγματικότητα το άτομο παγιδεύεται σε ένα μοτίβο που οδηγεί σε συνεχείς απογοητεύσεις. Τα άτομα συχνά νιώθουν ότι δεν έχουν θάρρος να διεκδικήσουν και ότι δε θα τα καταφέρουν να πετύχουν σε αυτά που θέλουν ενώ ταυτόχρονα είναι εκεί για όλα και ρυθμίζουν και υποστηρίζουν εξαιρετικά τις καταστάσεις των άλλων.  Αυτή η συνεχής αυτοθυσία μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική φθορά στις προσωπικές και επαγγελματικές τους σχέσεις, καθώς οι άλλοι συχνά εκμεταλλεύονται την καλή τους πρόθεση.

Πώς να φροντίσετε τον εαυτό με 6 Ευχάριστες και Δημιουργικές Τεχνικές

               Για να ξεφύγει κανείς από αυτό το μοτίβο, είναι απαραίτητο να αναπτύξει την ικανότητα να οριοθετεί τις ανάγκες του και να μαθαίνει να φροντίζει τον εαυτό του. Ακολουθούν 6 και ευχάριστες τεχνικές που μπορεί να βοηθήσουν:

  • Η Τεχνική του “Εσωτερικού Καθρέφτη“: Καθημερινά, για λίγα λεπτά, κοιτάξτε στον καθρέφτη και ρωτήστε τον εαυτό σας: «Πώς νιώθω αυτή τη στιγμή; Τι είναι αυτό που εγώ πραγματικά θέλω;». Η διαδικασία αυτή βοηθά στη σύνδεση με τα προσωπικά συναισθήματα και την αναγνώριση των δικών σας αναγκών πριν απαντήσετε σε αιτήματα άλλων.
  • Το “Όχι” ως Παιχνίδι Λέξεων: Μάθετε να λέτε «όχι» μέσα από ένα παιχνίδι λέξεων. Για παράδειγμα, αν κάποιος σας ζητήσει κάτι και θέλετε να αρνηθείτε, αντί για το τυπικό «όχι», δοκιμάστε φράσεις όπως «αυτή τη στιγμή δεν είναι δυνατόν», «προτιμώ κάτι άλλο αυτή τη φορά». Η διαδικασία αυτή βοηθά στη μείωση του άγχους για το πώς θα εκφράσετε την άρνησή σας.
  • Ημέρες “Αυτο-Σεβασμού”: Ορίστε μια ημέρα της εβδομάδας ως «Ημέρα Αυτο-Σεβασμού», κατά την οποία δε θα δεσμευτείτε σε καμία υποχρέωση για άλλους. Αφιερώστε αυτή την ημέρα αποκλειστικά σε δραστηριότητες που αγαπάτε και που σας προσφέρουν χαρά και χαλάρωση, όπως μια βόλτα στη φύση, η ανάγνωση ενός βιβλίου ή ένα χόμπι.
  • Η Τεχνική της “Αντίστροφης Προσφοράς”: Όταν κάποιος σας ζητά κάτι, κάντε πρώτα μια ερώτηση στον εαυτό σας: «Αν το κάνω αυτό, τι προσφέρω στον εαυτό μου;». Η ερώτηση αυτή δημιουργεί μια συνειδητή στάση απέναντι στο πώς κάθε προσφορά σας μπορεί να επηρεάσει εσάς τον ίδιο. Αν η απάντηση είναι αρνητική, ίσως πρέπει να επανεξετάσετε την απόφασή σας.

5) Δημιουργία του Φανταστικού Εαυτού: Φανταστείτε έναν «άλλον εαυτό» σας, έναν εαυτό με απόλυτη αυτοπεποίθηση, που δεν φοβάται να διεκδικήσει τα δικαιώματά του. Δώστε σε αυτόν τον εαυτό ένα όνομα ή μια συμβολική ιδιότητα, όπως «Ηγετική Ελένη» ή «Ο Δυναμικός Ανδρέας». Οραματιστείτε αυτόν τον εαυτό να μπαίνει στο γραφείο του προϊσταμένου και να μιλάει με σιγουριά και  αφιερώστε κάθε μέρα από 5λεπτά παίζοντας τον ρόλο αυτού του φανταστικού εαυτού. Σταθείτε μπροστά από έναν καθρέφτη και φανταστείτε τη συζήτηση: «Αξίζω αυτήν την αύξηση, γιατί έχω προσφέρει αυτά τα αποτελέσματα». Μιλήστε δυνατά, με σταθερή φωνή και βλέμμα σιγουριάς, όπως θα έκανε ο φανταστικός σας εαυτός. Το να οραματιστείτε ότι έχετε πολύ θάρρος μπορεί να είναι μια ευχάριστη και απελευθερωτική εμπειρία.

7) Άσκηση της “Αυτοσυμπόνιας μέσω Αυτοδιαβεβαίωσης: Κάθε φορά που βιώνετε έντονο στρες, απογοήτευση ή ενοχές για ένα λάθος, σταματήστε για λίγο και φέρτε στο νου σας τη σκέψη ότι είστε άνθρωπος και όλοι κάνουν λάθη. Τοποθετήστε απαλά το χέρι σας στο στήθος ή στην καρδιά και πείτε στον εαυτό σας φράσεις όπως «Αυτό που περνάω είναι δύσκολο, δε θα με κρίνω εγώ πρώτος/η θα το χειριστώ με καλοσύνη προς τον εαυτό μου».

 

Συμπεράσματα

Η απελευθέρωση από το σύνδρομο του καλού παιδιού δε θα σας κάνει αγενής αλλά αντίθετος ευγενής ως προς τον εαυτό σας. Θα χρειαστεί χρόνο αλλά είναι εφικτή μέσω της συνειδητής καλλιέργειας της αυτοεκτίμησης και του αυτοσεβασμού. Οι πέντε τεχνικές που παρουσιάστηκαν μπορούν να λειτουργήσουν ως αρχές για τη σύνδεση με τις προσωπικές ανάγκες σας.