Γράφει η Θεοδώρα Κακαΐτσα, Ψυχολόγος-Εγκληματολόγος
Η αυτοεκτίμηση αποτελεί βασικό πυλώνα της ψυχικής μας υγείας και καθορίζει τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τόσο τον ίδιο μας τον εαυτό όσο και τους ανθρώπους γύρω μας. Σε περίπτωση όμως κακοποίησης, η αυτοεκτίμηση πλήττεται και συχνά τα θύματα βλέπουν τον εαυτό τους μέσα από μια παραμορφωμένη οπτική γωνία, με μακροχρόνιες επιπτώσεις που απαιτούν βαθιά κατανόηση και υποστήριξη, ώστε να καταφέρουν να τις ξεπεράσουν.
Η Αυτοεκτίμηση και η Κακοποίηση
Η αυτοεκτίμηση είναι η αξιολόγηση που κάνουμε για την αξία και τις ικανότητές μας. Τα άτομα με υψηλά επίπεδα αυτοεκτίμησης τείνουν να έχουν θετική εικόνα για τον εαυτό τους, ενώ τα άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση συχνά νιώθουν ανεπαρκή, ανάξια ή αδύναμα. Η κακοποίηση, σε οποιαδήποτε μορφή, λειτουργεί καταστροφικά για το θύμα καθώς οδηγεί σταδιακά στη μείωση της αυτοεκτίμησής του, οδηγώντας το στην αμφισβήτηση της αξίας του εαυτού του.
Οι μηχανισμοί που υπονομεύουν την αυτοεκτίμηση περιλαμβάνουν ενδεικτικά τη συναισθηματική καταπίεση, όπου η συνεχής κριτική, οι προσβολές και η γελοιοποίηση διαβρώνουν την αυτοεικόνα του ατόμου. Την απομόνωση, όπου απομακρύνεται το θύμα από το υποστηρικτικό του περιβάλλον, ενισχύοντας την σχέση εξάρτησης με τον κακοποιητή τους και την αίσθηση ανεπάρκειας του ιδίου. Ακόμη και την διαστρέβλωση της πραγματικότητας, όπου οι κακοποιητές χρησιμοποιούν τη χειραγώγηση και την ψυχολογική πίεση, κάνοντας το θύμα να αμφισβητεί τη δική του αντίληψη και να θεωρεί τον εαυτό του υπεύθυνο για την κακοποίηση που υφίσταται.
Επιπτώσεις της Κακοποίησης στην Αυτοεκτίμηση
Η κακοποίηση προκαλεί σημαντικές συνέπειες στην αυτοεκτίμηση, οι οποίες μπορεί να έχουν διάρκεια ακόμα και μετά τη λήξη της κακοποιητικής σχέσης.
- Αίσθημα Ενοχής και Ντροπής
Τα θύματα συχνά θεωρούν τον εαυτό τους υπεύθυνο για την κακοποίηση, βιώνοντας μια διαρκή αίσθηση ντροπής και ενοχής. Αυτές οι πεποιθήσεις είναι αποτέλεσμα της χειραγώγησης που βιώνουν και καθιστούν δύσκολη την αποκατάσταση της αυτοεκτίμησής τους. - «Μαθημένη Αβοηθησία»
Όταν η κακοποίηση είναι συνεχής, τα θύματα μπορεί να υιοθετήσουν τη στάση της «μαθημένης αβοηθησίας», όπου αισθάνονται ότι δεν έχουν καμία δύναμη και έλεγχο να αλλάξουν την κατάσταση ή να ανακτήσουν τον έλεγχο της ζωής τους. - Επιδείνωση Ψυχικής Υγείας
Η χαμηλή αυτοεκτίμηση συνδέεται με ψυχικές διαταραχές, όπως κατάθλιψη, άγχος και διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD). Η κακοποίηση εντείνει αυτά τα συμπτώματα, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο που εμποδίζει την ανάρρωση.
Παρά τις καταστροφικές επιπτώσεις της κακοποίησης, η αυτοεκτίμηση μπορεί να λειτουργήσει ως προστατευτικός παράγοντας. Έρευνες δείχνουν ότι άτομα με υψηλότερα επίπεδα αυτοεκτίμησης έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να αναγνωρίσουν τα σημάδια κακοποίησης και να απομακρυνθούν από κακοποιητικές σχέσεις. Η υψηλή αυτοεκτίμηση συνδέεται με χαρακτηριστικά όπως η αίσθηση αυτονομίας. Τα άτομα αυτά αναγνωρίζουν την αξία τους και δεν επιτρέπουν στους άλλους να τα υποτιμούν. Επιπλέον, διατηρούν υποστηρικτικές σχέσεις, δημιουργώντας ισχυρούς κοινωνικούς δεσμούς που τους προσφέρουν ασφάλεια. Τέλος, η αυτοεκτίμηση συμβάλλει στην ψυχική ανθεκτικότητα, βοηθώντας τα άτομα να διαχειρίζονται τις δυσκολίες και να ανακάμπτουν γρήγορα από ψυχολογικές προκλήσεις.
Στρατηγικές Ανάκαμψης της Αυτοεκτίμησης Μετά από Κακοποίηση
Η ανάκαμψη από την κακοποίηση απαιτεί χρόνο, προσπάθεια και υποστήριξη. Μερικές βασικές στρατηγικές περιλαμβάνουν:
- Ψυχοθεραπεία
Η θεραπεία μπορεί να βοηθήσει τα θύματα να κατανοήσουν τη δυναμική της κακοποίησης, να αντιμετωπίσουν τραύματα και να αναδομήσουν την αυτοεκτίμησή τους. - Ανάπτυξη Θετικών Σχέσεων
Η επανασύνδεση με υποστηρικτικά άτομα ενισχύει την αίσθηση ασφάλειας και αυτοεκτίμησης. - Αυτοφροντίδα και Ενδυνάμωση
Η φροντίδα της φυσικής και ψυχικής υγείας, μέσω δραστηριοτήτων όπως ο διαλογισμός, η γυμναστική και η εκπαίδευση, ενισχύει την αίσθηση αξίας. - Εκπαίδευση για τα Δικαιώματα
Η ενημέρωση για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις στρατηγικές πρόληψης της κακοποίησης βοηθά τα θύματα να αναγνωρίσουν την αξία τους και να ανακτήσουν τον έλεγχο της ζωής τους.
Η κακοποίηση επηρεάζει βαθιά την αυτοεκτίμηση, διαβρώνοντάς την σταδιακά, όμως η αποκατάστασή της είναι δυνατή μέσα από τη σωστή υποστήριξη και την ανάπτυξη προσωπικών δεξιοτήτων, που βοηθούν το άτομο να ανακτήσει την αξία και την αυτοπεποίθησή του. Η αυτοεκτίμηση, ως θεμέλιο της ψυχικής υγείας, μπορεί να αποτελέσει το μονοπάτι προς την ανάρρωση και τη δημιουργία ενός νέου και πιο ασφαλούς μέλλοντος για τα άτομα.
Πηγές:
https://www.researchgate.net/publication/14932395_The_Battered_Woman_Syndrome_Effects_of_Severity_and_Intermittency_of_Abuse