Γράφει η Παναγιώτα Μαγγίνα, Φοιτήτρια Κοινωνιολογίας

Δεν απέχουν πολύ χρονικά οι εποχές όπου η κακομεταχείριση των ζώων από τους ανθρώπους θεωρούνταν φυσιολογική πράξη. Από τότε, και με την επίδραση οικολογικών και φιλοζωικών αντιλήψεων, έχουν γίνει σημαντικά βήματα για την προστασία των ζώων τόσο στη χώρα μας όσο και σε άλλες ανεπτυγμένες χώρες.

  

Η σχέση του ανθρώπου με την έμβια ζωή αποτελεί ένα πανάρχαιο θέμα που διαρκώς λαμβάνει νέες διαστάσεις. Σήμερα, όταν μιλάμε για προστασία των ζώων, εννοούμε πρωτίστως την προστασία τους από τις καταστροφικές δραστηριότητες του ανθρώπου. Ο σύγχρονος άνθρωπος έχει αναδειχθεί «κυρίαρχος της φύσης» και θυσιάζει συνεχώς την αρμονική συνύπαρξη των έμβιων όντων προς δικό του «συμφέρον». Τα αποτελέσματα αυτού δεν είναι αμελητέα: καταστροφή του στρώματος του όζοντος, πολλαπλασιασμός απορριμμάτων και τοξικών αποβλήτων, εξαφάνιση ειδών χλωρίδας και πανίδας και άλλα.  

Η ανθρωποκεντρική θεώρηση των πραγμάτων υπήρξε ανέκαθεν το κυρίαρχο πρότυπο σκέψης και δράσης, το οποίο επηρέασε και τη νομική σκέψη αλλά και τη νομοθετική πολιτική. 

 

Η διαβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος σε: άψυχη ύλη – φυτά – ζώα – άνθρωπος, η οποία θέτει εγωιστικά τον άνθρωπο στην κορυφή, θεωρείται τόσο αυτονόητη όσο και δεδομένη. Υπάρχει ωστόσο και η αντίπαλη τάση, η λεγόμενη «βιοκεντρική περιβαλλοντική ηθική», που προβάλλει την ισοτιμία ανάμεσα σε όλα τα πλάσματα, τονίζει την υψηλή ηθική ευθύνη του ανθρώπου απέναντι στη φύση, απορρίπτει την ανθρωποκεντρική αντιμετώπιση και μπορεί να θεωρηθεί σήμερα κυρίαρχη. 

 

• ΖΩΑ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ:

    Στην Ύστερη Αρχαιότητα αναπτύσσεται ένα ενδιαφέρον για τη συγγραφή εγχειριδίων Φυσικής Ιστορίας, στα οποία περιγράφονται τα ζώα με τα βασικά χαρακτηριστικά τους, όχι μόνο τα σωματικά, αλλά και εκείνα που σχετίζονται με τη συμπεριφορά τους. Μια μεγάλη γκάμα κειμένων, των οποίων η μορφή είναι αλληγορική, εκπροσωπεί ένα κοινό χαρακτηριστικό: 

Ανθρώπινοι ρόλοι υποδύονται τα ζώα, ώστε με αυτό τον τρόπο να εκφραστούν πολιτικές απόψεις ως προς την άσκηση της εξουσίας ή να ασκηθεί κριτική στις κοινωνικές δομές της εποχής που απεικονίζουν. Το ενδιαφέρον που εμφανίζουν αυτές οι πηγές για το Δίκαιο είναι προφανές. Μια εναργής εικόνα της ζωής στη βυζαντινή ύπαιθρο παρέχει ο Γεωργικός Νόμος (περίπου το έτος 700). Τα κτήνη κατέχουν κύρια θέση και η αξία τους για τον αγρότη προκύπτει, εκτός των άλλων, από τις προβλεπόμενες ποινές για τις περιπτώσεις απώλειας ξένου ζώου ή πρόκλησης ζημιών σε αυτά. Το ενδιαφέρον για την υγεία και την αναπαραγωγή των μεγάλων ζώων την εποχή αυτή οφείλεται προφανώς στην ανάπτυξη της αγροτικής παραγωγής και στην αύξηση της σημασίας του ιππικού για τον στρατό. 

Η οικονομική σημασία των ζώων που χρησιμοποιούνται στις γεωργικές εργασίες είναι επίσης εμφανής σε πολλά κείμενα και έγγραφα βυζαντινών πηγών, πρωτίστως φορολογικού και δικαιοπρακτικού περιεχομένου.

• Η ΝΟΜΙΚΗ ΥΠΟΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΖΩΩΝ 

   Τα τελευταία 30-40 χρόνια, υπήρξε μια έντονη κινητικότητα στην υιοθέτηση διεθνών συμβάσεων για την προστασία της άγριας ζωής. Αν και δυστυχώς δεν υπάρχει κάποια διεθνής σύμβαση που να την προστατεύει στο σύνολό της, έχουν συναφθεί πολυάριθμες τέτοιες συμβάσεις που συμβάλλουν στη διατήρηση της έννοιας της βιοποικιλότητας. 

Άλλες προστατεύουν ένα μόνο είδος (π.χ. η Σύμβαση για τη διατήρηση της πολικής αρκούδας, 1973) και άλλες ομάδες ειδών (π.χ. η Σύμβαση για την προστασία της φώκιας, ιδιαίτερα στην Ανταρκτική και τον Βόρειο Πόλο, 1957, ή η Σύμβαση για την προστασία των αποδημητικών πουλιών, 1996). Οι νεότερες Συμβάσεις δεν ασχολούνται αποκλειστικά με την προστασία από τη θήρευση ή την αλιεία, αλλά επεκτείνονται στο θέμα της εξασφάλισης φυσικών καταφυγίων, η οποία προστατεύει πιο αποτελεσματικά το οικοσύστημα. Με την ένταξή της στην ΕΕ, η Ελλάδα υιοθέτησε τους αντίστοιχους νόμους της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με την ανθρώπινη μεταχείριση των ζώων, εξαιτίας της συμμετοχής της στους θεσμούς της Ένωσης. Πράγμα που μπορεί να αποδεικνύει την αρχική έλλειψη ενδιαφέροντος της Πολιτείας για την αλλαγή της νοοτροπίας κακομεταχείρισης των ζώων. 

Ωστόσο, όσον αφορά την κακοποίηση στην Ελλάδα, ο Ν. 4830/2021 προστατεύει όλα τα ζώα και όχι μόνο τα ζώα συντροφιάς. Ως κακοποίηση νοείται κάθε ακατάλληλη μεταχείριση και συμπεριφορά που διαταράσσει την ευζωία του ζώου, προκαλώντας του από δυσφορία έως και θάνατο. Αποτελεί ποινικό αδίκημα και διώκεται αυτεπαγγέλτως. Δηλαδή, για τη δίωξη του δράστη απαιτείται η πράξη να έρθει σε γνώση του εισαγγελέα και τίποτα άλλο. Συγκεκριμένα:

• Κακουργήματα (με ποινή κάθειρξης μέχρι 10 έτη και χρηματική ποινή έως 50.000 ευρώ) :

1)Η εκτροφή, η εκπαίδευση και η συμμετοχή ζώων σε οποιοδήποτε είδος μάχης.

2) Η εκτροφή, η εξαγωγή και η χρησιμοποίηση σκύλων, γατών, ιπποειδών και ειδών νυφίτσας για παραγωγή γούνας, δέρματος, κρέατος ή για την παρασκευή φαρμακευτικών ή άλλων ουσιών. 

3) Ο φόνος και ο βασανισμός των ζώων, με την εσκεμμένη πρόκληση έντονου σωματικού πόνου ή σωματικής εξάντλησης, επικίνδυνης για την υγεία τους, ιδίως με δηλητηρίαση, στραγγαλισμό, απαγχονισμό, πνιγμό, πρόκληση εγκαύματος, θερμοπληξία, ηλεκτροπληξία, κρυοπαγήματα, σύνθλιψη, ακρωτηριασμό, πυροβολισμό, ο εκούσιος τραυματισμός, οι κυνομαχίες και κάθε είδους μάχες μεταξύ ζώων, η κτηνοβασία, η σεξουαλική κακοποίηση ζώου με χρήση αντικειμένων για τη σαδιστική ευχαρίστηση του δράστη και η εγκατάλειψη νεογέννητων ζώων.

• Πλημμελήματα (με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον 1 έτους και χρηματική ποινή έως 15.000 ευρώ):

1)Η παράνομη εμπορία ζώων συντροφιάς

2) Η εγκατάλειψη ζώου συντροφιάς καθώς και η μη τήρηση των κανόνων που εξασφαλίζουν την ευζωία του δεσποζόμενου ζώου από τον ιδιοκτήτη του.

3) Η εισαγωγή, εμπορία και αναπαραγωγή σκύλων που είναι ακρωτηριασμένοι καθώς και η συμμετοχή ακρωτηριασμένων ζώων σε κάθε είδους εκθέσεις και εκδηλώσεις.

4) Η έκθεση σκύλων και γατών σε καταστήματα πώλησης ειδών ζώων συντροφιάς (pet shops)

5)Η κακοποίηση, η κακή και η βάναυση μεταχείριση οποιουδήποτε είδους ζώου, όπως η εργασία που δεν προβλέπεται για το είδος του ζώου ή ο εκούσιος τραυματισμός με απλή σωματική βλάβη και λοιπά.

    Η κοινοτική πολιτική για το περιβάλλον προσφέρει επαρκή ασφαλιστική δικλείδα προστασίας. Χρειάζεται όμως η σχετική εγρήγορση και στο επίπεδο της συνειδητοποίησης τόσο του κοινού όσο και των άμεσα ή έμμεσα εμπλεκόμενων στην αλυσίδα παραγωγής, εκτροφής και εμπορίας ζώων, οι οποίοι αποτελούν τους ίδιους τους συντελεστές της αγοράς. (Κουσκουνά Μεταξία, σελ 195). Η νομική προστασία των ζώων αποτελεί μια επιμέρους έκφραση της προστατευτικής νομοθετικής πρόνοιας (στο πεδίο του δημοσίου δικαίου κυρίως) που εκδηλώνεται υπέρ του περιβάλλοντος, αφού αυτό καταλαμβάνει όλες τις μορφές εμφάνισης της φύσης, δηλαδή τόσο το άβιο όσο και το έμβιο (Kaufmann). 

 

 

Πηγές:

Καρακώστας, Ι. Κ., & Μπερδήμας, Α. Χ. (2004). Η προστασία των ζώων και το δίκαιο. Εκδόσεις Αντ. Σάκκουλα.

Kaufmann, A. (1992). Gibt es Rechte der Natur? Στο M. Seebode (Επιμ.), Festschrift für Günter Spendel zum 70. Geburtstag am 11. Juli 1992 (σσ. 59–88). Walter de Gruyter.

Κολιάς, Τ. Γ. (2011). Ο άνθρωπος και τα ζώα στο Βυζάντιο. Στο Η. Αναγνωστάκης, Τ. Γ. Κολιάς, & Ε. Παπαδοπούλου (Επιμ.), Ζώα και περιβάλλον στο Βυζάντιο (7ος-12ος αι.) (σσ. 15–22). Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών. Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών.

https://lawyersforanimals.dogsvoice.gr/animal-law/companion/law-4830-2021/#:~:text=%CE%9F%CE%B9%20%CF%80%CE%B1%CF%81%CE%B1%CE%B2%CE%AC%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%82%20%CF%83%CF%87%CE%B5%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AC%20%CE%BC%CE%B5%20%CF%84%CE%B7%CE%BD,%CE%BA%CE%B1%CE%B9%20%CE%B7%20%CE%B5%CE%B3%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%AC%CE%BB%CE%B5%CE%B9%CF%88%CE%B7%20%CE%BD%CE%B5%CE%BF%CE%B3%CE%AD%CE%BD%CE%BD%CE%B7%CF%84%CF%89%CE%BD%20%CE%B6%CF%8E%CF%89%CE%BD.

https://hellenicanimalwelfare.org/portfolio/kakopihsh-zoon/